Σύνταγμα

Στο 22ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, ο Γιάννης Τασόπουλος μιλά για τον έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων. Πώς και από ποια όργανα ασκείται, ποια τα κύρια συστήματα ελέγχου και ποιες οι διαφορές μεταξύ τους; Τι ισχύει στη χώρα μας και ποιες οι βασικές αρχές που διέπουν τον θεσμό;

Με αφορμή το νέο βιβλίο του Ξ. Κοντιάδη, “Η περιπετειώδης ιστορία των Επαναστατικών Συνταγμάτων του 1821 – Η θεμελιωτική στιγμή της Ελληνικής Πολιτείας” (εκδ. Καστανιώτη, 2021), ο Γιάννης Τασόπουλος γράφει για τον ρόλο των Συνταγμάτων στην πορεία της χώρας, αλλά και την εξέλιξη της σχέσης των Ελλήνων με το κράτος και τον νόμο.

Η Βαρβάρα Γεωργοπούλου καταγράφει την κοινοβουλευτική συζήτηση αλλά και τα βασικά σημεία του νέου νόμου σχετικά με το Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου και τον Σύμβουλο Ακεραιότητας στη Δημόσια Διοίκηση.

Ο Ξενοφών Κοντιάδης γράφει για τον νέο θεσμό της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, εκφράζοντας προβληματισμό για τα θεσμικά και διαδικαστικά εμπόδια στην εφαρμογή του.

Ποιο το θεσμικό πλαίσιο και τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα όσων υπηρετούν στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις; Διαφοροποιούνται αυτά βάσει της σεξουαλικής ταυτότητας κάποιου/ας; Ο Απόστολος Βλαχογιάννης απαντά.

Με αφορμή την κοινοβουλευτική συζήτηση, ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης επιχειρηματολογεί υπέρ της άρσης των περιορισμών στην άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των αποδήμων.

Είναι συνταγματική η απαίτηση self-tests για τους μαθητές, ώστε να επιστρέψουν στα θρανία; Η Αλκμήνη Φωτιάδου απαντά.

Το νέο βιβλίο του Ξενοφώντα Κοντιάδη, Η περιπετειώδης ιστορία των επαναστατικών Συνταγμάτων του 1821, το οποίο γράφτηκε με αφορμή τον εορτασμό των 200 χρόνων από τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας, κυκλοφόρησε στις 15 Μαρτίου.

Παρακολουθήστε όλη την εκδήλωση, με θέμα “Τα επαναστατικά Συντάγματα του 1821”, που συνδιοργανώσαμε με το Ίδρυμα Τσάτσου & τις Εκδόσεις Καστανιώτη, την Τρίτη 6 Απριλίου.

Απόψε, Τρίτη 6 Απριλίου 2021 και ώρα 18:30-20:00, το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, το Syntagma Watch και οι Εκδόσεις Καστανιώτη διοργανώνουν διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα «Τα επαναστατικά Συντάγματα του 1821».

Η Σταυρούλα Γεωργίου γράφει για το σχέδιο αξιοποίησης του Ελληνικού, εκφράζοντας παράλληλα προβληματισμό για το ενδεχόμενο μετατροπής του σε “ελεγχόμενη κοινότητα”.

Μπορεί να θεσπιστεί ο υποχρεωτικός εμβολιασμός ως προϋπόθεση για την άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων; Μπορεί να αποτελέσει λόγο απόλυσης η άρνηση του εμβολιασμού; Μήπως πρόκειται για ένα συνταγματικά προστατευόμενο ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο; Ο Ξενοφών Κοντιάδης και η Αλκμήνη Φωτιάδου απαντούν και αναδεικνύουν την κρίσιμη ισορροπία ανάμεσα στον εμβολιασμό κατά του Covid-19 και τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Με αφορμή την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία ψηφιακού πράσινου πιστοποιητικού, με στόχο την ασφαλή κυκλοφορία πολιτών εντός της Ένωσης για όσο διαρκεί η πανδημία, ο Κωνσταντίνος Κουρούπης επισημαίνει τα οφέλη, αλλά και τους πιθανούς κινδύνους μίας τέτοιας ρύθμισης.

Εν όψει της επετείου 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ο Γρηγόρης Αυδίκος αναζητά το μήνυμα και την παρακαταθήκη της σήμερα.

Στο 19ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, η Σταυρούλα Κτιστάκη περιγράφει το συνταγματικό πλαίσιο που ισχύει για τους δημόσιους υπαλλήλους. Εξηγεί τη διάκριση ανάμεσα σε δημόσιους και στρατιωτικούς υπαλλήλους, τα γνωρίσματα των δημοσίων υπαλλήλων, τη διαδικασία πρόσληψης ή διορισμού τους σύμφωνα με το Σύνταγμα, αλλά και τις βασικές αρχές που διέπουν τη δημόσια διοίκηση.

Ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και Πρόεδρος του Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, κ. Ξενοφών Κοντιάδης, παραχώρησε, την Τετάρτη 10 Μαρτίου 2021, συνέντευξη στην Ευαγγελία Μπαλτατζή και την εκπομπή «Ναι μεν, αλλά» του Πρώτου Προγράμματος ΕΡΑ, με αφορμή την ταραχώδη κοινωνικοπολιτική συγκυρία και τα περιστατικά βίας των τελευταίων ημερών.

Μπορεί ο εργοδότης να επιβάλει τον εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού στο προσωπικό του; Μπορεί η άρνηση του εργαζόμενου να δικαιολογήσει την απόλυσή του από τον εργοδότη του; Μπορεί μία αεροπορική ή ακτοπλοϊκή εταιρία να δέχεται ως επιβάτες μόνο εμβολιασμένους και μάλιστα αυτούς που θα φέρουν το πιστοποιητικό εμβολιασμού προς απόδειξή του; Μπορούν όλα τα παραπάνω να συμβούν χωρίς ο νομοθέτης να έχει προβεί σε ρύθμιση του θέματος; Ποιος είναι ο ρόλος της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων; Ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης απαντά στα κρίσιμα, όσο και επίκαιρα, ερωτήματα.

Στο 18ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, η Ισμήνη Κριάρη δίνει τον ορισμό της γενετικής ταυτότητας και αναλύει τους λόγους προστασίας της βάσει του Συντάγματος.

Η Βαρβάρα Γεωργοπούλου καταγράφει τα βασικά σημεία του νέου νόμου για τα ΑΕΙ, αλλά και την κοινοβουλευτική συζήτηση που προηγήθηκε της ψήφισής του.

Στο 17ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας, με τίτλο Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, η Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Παντείου Πανεπιστημίου, Φερενίκη Παναγοπούλου – Κουτνατζή, εξηγεί σε τι συνίσταται το δικαίωμα της Ιδιωτικής Ζωής. Αναλύει τις πλευρές της ιδιωτικής ζωής που προστατεύονται βάσει του άρθρου 9 του Συντάγματος και του άρθρου 8 ΕΣΔΑ, αλλά και τις περιπτώσεις που μπορούν να αποτελέσουν εξαίρεση.

Συμβάλλοντας στη συζήτηση για τον ν. 4760/2020 περί μεταγωγής κρατουμένων, που έχει αναζωπυρωθεί τις τελευταίες ημέρες, οι Ανδρέας Τάκης και Θωμάς Ψήμμας αναδεικνύουν το νομικό κενό που προκύπτει και αναζητούν τη βέλτιστη μεθοδολογική επίλυσή του.

Πώς μπορεί ένα συνταγματικό επιχείρημα να σταματήσει να θεωρείται αδιανόητο; Η Αλκμήνη Φωτιάδου καταγράφει ορισμένες σκέψεις για μια θεωρία του Jack Balkin, την άτυπη συνταγματική μεταβολή και τη συζήτηση για την πανεπιστημιακή αστυνομία.

Στο 16ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας, με τίτλο Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, η Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης Παντείου Πανεπιστημίου, Ευαγγελία Μπάλτα, εξηγεί τι είναι ο Κρατικός Προϋπολογισμός. Αναλύει τις βασικές αρχές που τον διέπουν σύμφωνα με το Σύνταγμα, τη διάρθρωσή του, τον τρόπο που καταρτίζεται, αλλά και τη διαδικασία ψήφισής του.

Το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου και το Syntagma Watch διοργανώνουν διαδικτυακή εκδήλωση, με θέμα «Το ελληνικό #MeToo: Ποινικές, εργασιακές και κοινωνικές διαστάσεις» την Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2021 και ώρα 18:30-20:00.

Ο γάμος αποτελεί συνταγματικό προνόμιο μόνο των ζευγαριών διαφορετικού φύλου ή είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων; Ο Βαγγέλης Μάλλιος επιχειρηματολογεί σχετικά με το δικαίωμα σύναψης γάμου ανάμεσα σε ζευγάρια του ιδίου φύλου.

Ο Ιωάννης Κουτσούκος γράφει για τη λεπτή δικαιική ισορροπία, όταν προκύπτει σύγκρουση δικαιωμάτων, όπως στην επίκαιρη περίπτωση της αναγκαστικής σίτισης κρατουμένου απεργού πείνας.

Είναι συνταγματική η χρήση ιχνηλατών (cookies) από τις ιστοσελίδες; Παραβιάζεται το δικαίωμα των χρηστών στην ιδιωτικότητα; Η Φερενίκη Παναγοπούλου-Κουτνατζή δίνει μία λεπτομερή, όσο και ξεκάθαρη, απάντηση.

Τι προβλέπει η παράγραφος 5 του πολυσυζητημένου άρθρου 16 του Συντάγματος; Η απάντηση στο infographic της Διδάκτορα Συνταγματικού Δικαίου & Δικηγόρου, Αλκμήνης Φωτιάδου.

Η αρχική ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας στην ελληνική έννομη τάξη, με το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου, ήγειρε, και δικαίως, προβληματισμό, γιατί προσέθετε «τη δημόσια πρόσκληση σε τρομοκρατικό έγκλημα», που αφενός δεν προβλεπόταν στην Οδηγία και αφετέρου θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπερέβαινε το σκοπό της σχετικής με τα οπτικοακουστικά μέσα ρύθμισης. Ο προβληματισμός αυτός οδήγησε τελικά σε αλλαγή της διατύπωσης του συγκεκριμένου άρθρου.

Είναι δυνατή μια αλλαγή παραδείγματος ώστε να ξεπεραστεί η ανθρωποκεντρική πρόσληψη του Συνταγματικού Δικαίου, που τοποθετεί την αξία του ανθρώπου στο επίκεντρο των δικαιωμάτων; Με αφορμή το βραβευμένο βιβλίο των Sue Donaldson & Will Kymlicka, “Ζωόπολις – Μια πολιτική θεωρία για τα δικαιώματα των ζώων” (εκδ. Πόλις, 2021), ο Ξενοφώντας Κοντιάδης στοχάζεται γύρω από τα θεμελιώδη δικαιώματα, αλλά και την ιδιότητα του πολίτη στον 21ο αιώνα.

Ο Γρηγόρης Αυδίκος γράφει για την κρίσιμη ισορροπία μεταξύ των νομοθετικών πρωτοβουλιών που αναλαμβάνει η Κυβέρνηση και του δικαιώματος των πολιτών σε συνάθροιση και διαμαρτυρία εν μέσω πανδημίας.

Με αφορμή το νέο βιβλίο του ομότιμου καθηγητή της Νομικής Αθηνών, Νίκου Αλιβιζάτου, με τίτλο “Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω” (εκδ. Μεταίχμιο 2020), ο καθηγητής Ξενοφών Κοντιάδης, Πρόεδρος του Ιδρύματος Τσάτσου, του θέτει 10 ερωτήματα για τα μεγάλα συνταγματικά και πολιτικά ζητήματα που ο συγγραφέας έζησε από κοντά τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες και για τα οποία γράφει.

Με αφορμή τη χθεσινή απόρριψη της ελληνικής πρότασης για τη θέσπιση πιστοποιητικού εμβολιασμού σε ενιαία ευρωπαϊκή κλίμακα από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο Κωνσταντίνος Κουρούπης γράφει για τα νομικά, ηθικά, αλλά και πρακτικά ζητήματα που εγείρονται.

Ο Χαράλαμπος Κουρουνδής σχολιάζει το ενδεχόμενο σύστασης Ομάδων Προστασίας Πανεπιστημιακού Ιδρύματος, που προβλέπεται στο ν/σ του Υπουργείου Παιδείας, υπογραμμίζοντας ότι: “η συγκεκριμένη πρόβλεψη είναι ασύμβατη με τη συνταγματική εγγύηση του αυτοδιοίκητου των Πανεπιστημίων και εν γένει της ακαδημαϊκής ελευθερίας.”

Το τρίτο video-podcast του Syntagma Watch φωτίζει τις λειτουργίες του Συντάγματος, αλλά και τη σημασία τους για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας, ως πολιτών.

Ποιος πρέπει να αποφασίζει για ζητήματα, όπως για τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να αντιμετωπισθεί μια μεταδοτική ασθένεια; Η πολιτική εξουσία ή η ιατρική-επιστημονική κοινότητα; Ο Καθηγητής Νομικής ΕΚΠΑ, Σπύρος Βλαχόπουλος, επιχειρεί να απαντήσει στο κρίσιμο αυτό ερώτημα.

Στο 13ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr, με τίτλο Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, ο Λέκτορας Δημοσίου Δικαίου Κυριάκος Παπανικολάου αναλύει τον θεσμό των ανεξάρτητων αρχών, εξηγώντας τις αρμοδιότητές τους, τη θέση τους στο σύστημα διακυβέρνησης, αλλά και τις προκλήσεις που καλούνται σήμερα να υπερβούν.

Υπό συνθήκες πανδημίας, το κράτος θα μπορούσε να επιβάλει τον εμβολιασμό, με όρους γενικής υποχρέωσης όλου του πληθυσμού; Θα μπορούσε να υποχρεώσει ο εργοδότης, χωρίς προηγούμενη κρατική ρύθμιση, τους εργαζόμενους σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις να εμβολιαστούν, ασκώντας το διευθυντικό δικαίωμα; Ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου- Πρόεδρος του Ιδρύματος Τσάτσου, Ξενοφώντας Κοντιάδης, εξετάζει τις συνταγματικές όψεις του ζητήματος και απαντά στα σύνθετα ερωτήματα που εγείρονται.

Τι ισχύει σε θεσμικό επίπεδο για την Εκκλησία, όσο διαρκούν τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία; Με αφορμή τον εορτασμό των Θεοφανείων, ο Συνταγματολόγος- Δικηγόρος Κωνσταντίνος Μποτόπουλος απαντά με σαφήνεια.

Με αφορμή το σχέδιο της Κυβέρνησης για μόνιμη αστυνομική παρουσία εντός των πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου- Πρόεδρος του Ιδρύματος Τσάτσου, Ξενοφώντας Κοντιάδης, εξετάζει τη συνταγματικότητα αλλά και την ενδεχόμενη αποτελεσματικότητα μίας τέτοιας κίνησης και αντιπροτείνει εναλλακτική.

Στο 12ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr, με τίτλο Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, ο Δημήτρης Χριστόπουλος (Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου) αναλύει την έννοια της Ιθαγένειας, εξετάζοντας τις διαφορετικές σχολές σκέψης, τις προβληματικές ρυθμίσεις του παρελθόντος, το παρόν, αλλά και το μέλλον του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας.

Στο 12ο βίντεο του αφιερώματος «Σύνταγμα και Πανδημία», ο Καθηγητής Νομικής και Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, και η Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Αλκμήνη Φωτιάδου, συζητούν για τα συνταγματικά δικαιώματα στη δεύτερη, πλέον, φάση της πανδημίας. Ποιες οι διαφορές με το πρώτο lockdown σε ό,τι αφορά την πρόσληψή τους από τους πολίτες; Ποιοι οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι;

Στο 11ο βίντεο του αφιερώματος «Σύνταγμα και Πανδημία» ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Ξενοφών Κοντιάδης, και η Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Αλκμήνη Φωτιάδου, συζητούν για τα συνταγματικά προβλήματα της πανδημίας στο πλαίσιο του δεύτερου lockdown και για την ανθεκτικότητα του Συντάγματος.

Όσοι δεν επιθυμούν να εμβολιαστούν και όσοι θέλουν να διαφυλάξουν ως ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο αν εμβολιάστηκαν, μπορούν να το επιλέξουν. Στο πλαίσιο όμως της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης, που όπως φαίνεται θα συνεχίσει να απειλείται από επικίνδυνους μεταδοτικούς ιούς και πανδημίες, η άρνηση εμβολιασμού είναι συνταγματικά ανεκτό να επιφέρει συγκεκριμένες έννομες συνέπειες.

Στο 11ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας, με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» ο Απόστολος Βλαχογιάννης (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου) εξηγεί την πορεία, τον ρόλο και τη συμβολή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην προστασία των δικαιωμάτων.

Η ανθεκτικότητα των συνταγματικών δικαιωμάτων, που βρίσκεται στον πυρήνα της ανθεκτικότητας του Συντάγματος, σε περιόδους κρίσεων εξαρτάται από την προσαρμοστικότητά τους στην πραγματικότητα. Αυτή είναι που διασφαλίζει τη δυνατότητα επαναφοράς τους στο προηγούμενο επίπεδο προστασίας όταν παρέλθει η κρίση. Σε μεγάλο βαθμό, η ανθεκτικότητα των δικαιωμάτων επηρεάζει την πρόσληψη των φορέων τους για το Σύνταγμα.

Το Σύνταγμα και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την ισότητα των φύλων.

Το δικαίωμα της συνάθροισης (ή του συνέρχεσθαι) κατοχυρώνεται στο άρθρο 11 του Ελληνικού Συντάγματος και στο άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η συνταγματικότητα της απαγόρευσης συναθροίσεων σε όλη την ελληνική επικράτεια για τέσσερεις ημέρες, με προφανή στόχο την μη διεξαγωγή των πορειών της 17.11.2020, παραμένει ένα σύνθετο θέμα, το οποίο, αναμενόμενα, δεν διαλεύκανε η απόφαση της Προέδρου του ΣτΕ επί του αιτήματος προσωρινής διαταγής. Ούτε, όμως, και οι απορριπτικές αποφάσεις επί της αιτήσεων αναστολής, που εκδόθηκαν στις 19.11.2020, από την Ολομέλεια του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου, επικεντρώνονται στην ουσία των εκατέρωθεν επιχειρημάτων μιας και ο νομικός συλλογισμός του δικαστηρίου στηρίζεται στο άρθρο 52.6.β’ π.δ. 18/1989 και δη στη συνδρομή επιτακτικών λόγων δημοσίου συμφέροντος.

Τι είναι η Δημοκρατία και πού έγκειται η δύναμή της; Το νέο video-podcast του Syntagma Watch, που προβάλλεται τόσο από την ΕΡΤ όσο και από όλα τα ιδιωτικά κανάλια εθνικής εμβέλειας, μας δίνει τις απαντήσεις.

Αυτό που επιτάσσουν η ιατρική επιστήμη και η κοινή λογική θα αρκούσε να είναι ορθολογικότερα διαρθρωμένο και πληρέστερα τεκμηριωμένο, ώστε να μην ανακύψουν ζητήματα συνταγματικότητας ενός περιορισμού που επί της ουσίας δεν αμφισβητείται από καμία πλευρά. Όμως οι αντιρρήσεις δεν είναι περί όνου σκιάς. Η τήρηση των συνταγματικών επιταγών ακόμη και υπό ακραίες συνθήκες δεν αποτελεί περιττή πολυτέλεια αλλά, εκτός των άλλων, όρο για τη διασφάλιση της κοινωνικής συναίνεσης.

Στο 9ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» η Βασιλική Χρήστου (Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Αθηνών) εξηγεί τι είναι ένα δημοψήφισμα καθώς και τι προβλέπει το Σύνταγμα για τα είδη και τη διαδικασία διεξαγωγής των δημοψηφισμάτων.

Η κοινωνική πραγματικότητα και η ιατρική αναγκαιότητα είναι τέτοια που σίγουρα δεν επιτρέπουν τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου τουλάχιστον όχι με τον τρόπο που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Αυτό όμως δεν επιτρέπει επ’ ουδενί εκπτώσεις ως προς τις συνταγματικές εγγυήσεις ρύθμισης και απόλαυσης ενός θεμελιώδους δικαιώματος. Είναι επιβεβλημένο ο νομικός κόσμος ιδίως στον δημόσιο λόγο του να αφήσει κατά μέρος της πάσης φύσεως σκοπιμότητες και να συμμετάσχει σε έναν ανυπόκριτο διάλογο προς όφελος της δικαιοσύνης, της υγείας, των ίδιων των πολιτών εν γένει.

Με την απόφαση 1029/8/18 της 13.11.2020, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας αποφάσισε την απαγόρευση όλων των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων στο σύνολο της Επικράτειας, στις οποίες συμμετέχουν τέσσερα ή περισσότερα άτομα, από τις 15.11.2020 έως την 18.11.2020. Η απόφαση προβλέπει την επιβολή προστίμων για τους παραβάτες. Για να απαγορεύσεις την πορεία του Πολυτεχνείου της 17ης Νοεμβρίου, δεν χρειάζεται να αναστείλεις το δικαίωμα σε όλη την χώρα για τέσσερις ημέρες. Πρόκειται για τυπικό παράδειγμα κατάφωρης παραβίασης του Συντάγματος.

Μετά την καταδικαστική απόφαση για τη Χρυσή Αυγή αποτελεί επιτακτική πολιτική και συνταγματική ανάγκη η αποκατάσταση του άρθρου 29 § 1 του Συντάγματος, δηλαδή η επανένωση των δύο μερών του σε μια ενιαία νομική ενότητα.

Παρακολουθήστε στο βίντεο που ακολουθεί τον θεματικό διάλογο που διεξήχθη τη Δευτέρα 9/11/2020 από το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου με θέμα “Δημοκρατία και Πολιτειακή Εκπαίδευση”. Στόχος του θεματικού διαλόγου ήταν η ανάδειξη της σημασίας της εκπαίδευσης για τη διαμόρφωση του ενεργού πολίτη θέτοντας το ερώτημα «τελικά μαθαίνεται η δημοκρατία;».

Στο 8ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης (Επίκουρος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Πελοποννήσου ) εξηγεί τη σχέση Συντάγματος και διεθνούς δικαίου και ειδικότερα τη θέση του διεθνούς δικαίου στην εσωτερική έννομη τάξη.

Στο 6ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» η Φερενίκη Παναγοπούλου (Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου) εξηγεί τι είναι τα προσωπικά δεδομένα καθώς και τις βασικές αρχές επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.

Θεωρητικά, στο ποινικό δίκαιο, «μιλούν τα στοιχεία»-εξυπονοείται «γυμνά», χωρίς ανάγκη ερμηνείας. Να όμως που, σε μια από τις πιο σημαντικές δίκες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, τους κόμπους που έκριναν την υπόθεση, και την τιμή της δημοκρατίας, τους έλυσε η ερμηνεία.

Στο 5ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» ο Γεώργιος Σωτηρέλης (Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΕΚΠΑ) εξηγεί τι σημαίνει θρησκευτική συνείδηση και προσδιορίζει τις συγκρουόμενες προσεγγίσεις αναφορικά με το άρθρο 16 του Συντάγματος περί ανάπτυξης της θρησκευτικής συνείδησης, αναλύοντας τη σχέση θρησκείας και εκπαίδευσης.

Παρακολουθήστε την εκδήλωση καίριας σημασίας που διοργάνωσε χθες το Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου με θέμα «Πώς θα τελειώσουμε οριστικά με την Ακροδεξιά;».

Στο 4ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» η Ιφιγένεια Καμτσίδου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Νομικής Σχολής ΑΠΘ) εξηγεί τα χαρακτηριστικά του κοινοβουλευτικού συστήματος.

Στο ειδικό αφιέρωμα για τη σημασία της δίκης της Χρυσής Αυγής τοποθετούνται η κα Μαρία Γαβουνέλη (Καθηγήτρια Νομικής ΕΚΠΑ & Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου), ο κ. Ξενοφών Κοντιάδης (Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου & Πρόεδρος του Ιδρύματος Τσάτσου) και ο κ. Κώστας Μποτόπουλος (Συνταγματολόγος, Δικηγόρος).

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα ποια θα είναι η ετυμηγορία του δικαστηρίου στις 7 Οκτωβρίου 2020. Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα ανεκτικό απέναντι στους εχθρούς του, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι στερείται τη δυνατότητα και την υποχρέωση να προστατεύεται απέναντί τους. Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής θα έχει τεράστια νομική και συμβολική σημασία για το δημοκρατικό κράτος δικαίου στη χώρα μας.

Στο 3ο Βίντεο-Μάθημα ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κ. Ιωάννης Σαρμάς, εξηγεί το ρόλο του Ελεγκτικού Συνεδρίου καθώς και τις επιμέρους δικαιοδοσίες του φορέα.

Το ελληνικό Σύνταγμα δεν αφήνει ολότελα την ατομική ευθύνη στη σφαίρα της προσωπικής ή κοινωνικής ηθικής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι καταστάσεις κοινωνικής ανάγκης, όπως η πανδημία, «Το Κράτος δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύης» (άρθρο 25, παρ. 4 του Συντάγματος).

Στο 2ο Βίντεο-Μάθημα της νέας ενότητας του Παρατηρητηρίου με τίτλο «Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα» ο Σπύρος Βλαχόπουλος (Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ) εξηγεί τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας καθώς και τις αλλαγές που επέφερε η Συνταγματική Αναθεώρηση του 2019 ως προς τη διαδικασία εκλογής του.

Ο Αθανάσιος Ράντος (πρώην Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας) εξηγεί το ρόλο και τη θέση του ΣτΕ στο πλαίσιο του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.

Η πανδημία, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, επιτάσσει τον αναστοχασμό πάνω στις παραδοσιακές σταθμίσεις μεταξύ αντιτιθέμενων δικαιωμάτων και αγαθών. Η ανθεκτικότητα των δικαιωμάτων ενισχύεται όταν η κρατούσα άποψη επανεξετάζεται με βάση την εξέλιξη των δεδομένων. Ο συνδυασμός της αρχής της πρόληψης με την αρχή της αναλογικότητας μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό.

Η θέση «θεωρώ τη χρήση της μάσκας στα σχολεία αναποτελεσματική και τα παιδιά δεν θα συμμορφωθούν, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περισσότερα προβλήματα» συνιστά συνταγματικώς επιτρεπτή έκφραση γνώμης. Η θέση «Μη στέλνετε τα παιδιά σας με μάσκα στο σχολείο» συνιστά υποκίνηση σε απείθεια σε συγκεκριμένη διάταξη νόμου που – ιδίως στην περίοδο της πανδημίας – ξεφεύγει από τα επιτρεπτά όρια της ελευθερίας του λόγου.

Η αιγιαλίτιδα ζώνη περιέρχεται στην έννοια της Επικράτειας κατά το άρθρο 27 παρ. 1 του Συντάγματος καθώς και η κυριαρχία επ’ αυτής στην έννοια της εθνικής κυριαρχίας υπό την έννοια του άρθρου 28 παρ. 3 του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει υπό ουσιαστικές και διαδικαστικές προϋποθέσεις περιορισμούς στην άσκησή της. Κατά συνέπεια οποιαδήποτε μεταβολή στο πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης αποτελεί μεταβολή των ορίων της Επικράτειας. Σύμφωνα με το άρθρο 27 παρ. 1 του Συντάγματος του 1975, καμία μεταβολή στα όρια της Επικράτειας δεν μπορεί να γίνει χωρίς νόμο, που ψηφίζεται από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών.

Πλέον, το Διεθνές Δίκαιο, υπέχει θέση νόμου του εκάστοτε κράτους, και αποτελεί θεμελιώδη και λειτουργική πηγή του Συνταγματικού Δικαίου. Δεδομένου ότι κάθε κράτος αντιμετωπίζει το Σύνταγμά του, ως τον υπέρτατο νόμο της Πολιτείας, η θέση του συνταγματικού κειμένου συμπλέει με βάση τις διεθνείς υποχρεώσεις που δεσμεύουν, ανάλογα, το συνταγματικό κράτος στο πλαίσιο της συνύπαρξης των εθνικών συνταγματικών ορίων με τη διεθνή δικαιοταξία και τις οικουμενικές νόρμες.

Το Σύνταγμα έχει ως αντικείμενό του είτε τη σύνταξη είτε (και) την έννομη οργάνωση ή επαναοργάνωση μιας κοινωνικής συμβίωσης. Περιέχει πάντοτε θεμελιώδεις, σε σχέση με τους άλλους πολιτειακούς κανόνες, αρχές, δηλαδή ρυθμίζει ζητήματα θεμελιακού χαρακτήρα για την πολιτεία. Έχει συνήθως αυξημένη, έναντι των άλλων πολιτειακών κανόνων νομιμοποίηση και συνακόλουθα και ιεραρχική τυπική ισχύ, κάτι που κατά κανόνα συνδυάστηκε με την εφαρμογή ειδικών διαδικασιών παραγωγής, τροποποίησης ή κατάργησής του.

Το Syntagma Watch τιμώντας τη μνήμη του αείμνηστου Δημήτρη Θ. Τσάτσου δημιουργεί στην ενότητα «Το Σύνταγμά μου» μια ειδική υποενότητα με τίτλο «Επιλογές από Δημήτρη Θ. Τσάτσο» με ενδεικτικά αποσπάσματα από το πάντα επίκαιρο έργο του, τα οποία εξηγούν, αποσαφηνίζουν και επανεξετάζουν βασικές έννοιες του Συνταγματικού δικαίου. Τα κείμενα αυτά προφέρουν βασικές γνώσεις και έναυσμα για περαιτέρω σκέψη, καθώς η διδακτική λειτουργία συνυπάρχει με την κριτική ανάλυση.

Αν τελικά ψηφιστεί ως έχει το άρθρο 10 του νομοσχεδίου για την ιδιωτική εκπαίδευση, ώστε να πραγματοποιηθεί στον τομέα της ιδιωτικής εκπαίδευσης η αρχή «Easy fire, easy hire», δεν θα έχει μείνει τίποτε από τον προστατευτικό πυρήνα του άρθρου 16 παρ. 8 Συντ.

Με αφορμή την πρόσφατη συζήτηση για το δικαίωμα της συνάθροισης ο Γιάννης Τασόπουλος και ο Ανδρέας Τάκης τονίζουν τη διασύνδεση της πραγματικής άσκησης του δικαιώματος αυτού με περιστατικά πολιτικής βίας και υπέρμετρης, καταχρηστικής, βίας από την αστυνομία. Προτείνουν λοιπόν να νομοθετηθεί μία σειρά από πρόσθετες τυπικές διαδικαστικές εγγυήσεις της προσωπικής ασφάλειας οι οποίες πρέπει να τηρούνται από τις αστυνομικές δυνάμεις κατά την άσκηση των καθηκόντων τους με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, αλλά και τη διαφύλαξη του κύρους της αστυνομίας προκειμένου να ενισχυθεί η σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ αυτής και των πολιτών.

Κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο «Δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις και άλλες διατάξεις». Στον πυρήνα της νέας ρύθμισης των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων βρίσκεται η θέσπιση της υποχρέωσης γνωστοποίησης των συναθροίσεων προς τις αρμόδιες αστυνομικές ή λιμενικές αρχές.

Σε σχέση με τις πρόσφατες «αποκαλύψεις» στο πολιτικο-δικαστικο-ποινικό σίριαλ επί ημερών της προηγούμενης κυβέρνησης, δύο είναι τα νομικής/συνταγματικής φύσης ζητήματα που γεννώνται: Η δυνατότητα αξιοποίησης των τελευταίων «αποκαλύψεων», στη μορφή που αυτές αποκαλύφθηκαν καθώς και η γένεση ευθύνης πολιτικών προσώπων, ο τρόπος δίωξής τους και η σχέση με την ήδη παράλληλα εξελισσόμενη ενώπιον της Προανακριτικής της Βουλής διαδικασία.

Τα ζητήματα τα οποία θέτει η πρόσφατη «προσφυγή» της εταιρίας Beat στην Επιτροπή Ανταγωνισμού συνδέονται, από άποψη δημοσίου δικαίου, κυρίως με τα όρια του δικαστικού ελέγχου: πώς και με ποια κριτήρια κρίνονται, ενόψει του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος, που κατοχυρώνει την ελευθερία οικονομικής, άρα και επιχειρηματικής, δραστηριότητας, οι όροι μιας τέτοιας δραστηριότητας και ως πού μπορεί να φτάσει ο κρατικός έλεγχος.

Σαν σήμερα, πριν ακριβώς ένα χρόνο, βγήκε στον διαδικτυακό αέρα το παρατηρητήριο θεσμικών και συνταγματικών εξελίξεων SyntagmaWatch.gr. Μια ιδέα ξεχωριστή, για την ακρίβεια μια σύμπραξη του Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου και του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), με ξεκάθαρη αποστολή να φέρει τους πολίτες, και ιδίως τους νέους, πιο κοντά στη δημοκρατία και τους θεσμούς.

Στο 10ο βίντεο του αφιερώματος «Σύνταγμα και Πανδημία» ο Παύλος Ελευθεριάδης (Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) και η Αλκμήνη Φωτιάδου (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Δικηγόρος) συζητούν για τα δικαιώματα και την αλληλεγγύη στο πλαίσιο των περιορισμών που έχουν επιβληθεί για την αντιμετώπιση της διασποράς του Covid-19.

Στο 9ο βίντεο του αφιερώματος για τα συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας o Ιωάννης Τασόπουλος, Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και η Αλκμήνη Φωτιάδου, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου και Δικηγόρος, συζητούν για την προστασία των δικαιωμάτων απέναντι στους περιορισμούς τους οι οποίοι έχουν επιβληθεί στην εποχή της πανδημίας του Cocid-19.

Τα ατομικά δικαιώματα που κατοχυρώνει το Σύνταγμα προσφέρουν τελικά την εγγύηση προστασίας που νομίζαμε; Τα μέτρα του κορωνοϊού φαίνεται να αποτελούν έμπρακτη διάψευση του χαρακτήρα των δικαιωμάτων ως ασπίδας προστασίας μας, ικανής να αποκρούσει την προσβολή τους. Είναι ο φόβος αυτός βάσιμος;

Στο 7ο βίντεο του αφιερώματος «Σύνταγμα και Πανδημία» η Φερενίκη Παναγοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, και η Αλκμήνη Φωτιάδου, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου – Δικηγόρος, συζητούν για τα επιτακτικά διλήμματα που θέτει η βιοηθική στο πλαίσιο των συνθηκών της πανδημίας, όπως η υποχρεωτικότητα ή μη των εμβολιασμών και η διαλογή ασθενών.

Ο Δημήτρης Τσάτσος δεν υπήρξε μόνο πανεπιστημιακός δάσκαλος και ενεργός πολιτικός, αλλά ένας διανοούμενος που παρενέβαινε επίμονα στον δημόσιο διάλογο, συχνά διαμορφώνοντας τη θεματολογία του.

Η περίοδος 1967-1974 υπήρξε η πιο επώδυνη θεσμικά και συνταγματικά περίοδος της συνταγματικής μας ιστορίας, και πρέπει να μας υπενθυμίζει πάντα την αξία της περιφρούρησης και της διαφύλαξης του θεμελιώδους νόμου της πολιτείας.

Τα συνταγματικά κείμενα της στρατιωτικής δικτατορίας αποτέλεσαν τους καρπούς των προσπαθειών της για διαμόρφωση ενός σταθερού θεσμικού πλαισίου, το οποίο θα εξασφάλιζε διάρκεια και συνέχεια στην εξουσία των εμπνευστών τους.

Στο 6ο βίντεο του αφιερώματος για τα συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας ο Δημήτρης Χριστόπουλος, Καθηγητής Πολιτειολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, και η Αλκμήνη Φωτιάδου, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου και Δικηγόρος, συζητούν για την ιδιότητα του πολίτη και τα δικαιώματα των προσφύγων.

Ο νόμος που ψηφίστηκε από το Ουγγρικό Κοινοβούλιο στις 30 Μαρτίου 2020 με αυξημένη πλειοψηφία 2/3 για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού έχει επικριθεί από όλους τους σχολιαστές ως αντιδημοκρατική και αυταρχική στροφή, αν όχι ως αρχή επιβολής μιας ιδιότυπης «δικτατορίας» εν μέσω της υγειονομικής κρίσης. Θέτει σοβαρότατα ζητήματα σε σχέση με τη δημοκρατία, την αρχή του κράτους δικαίου και τη διάκριση των εξουσιών.

Στο 5ο Βίντεο του αφιερώματος «Σύνταγμα και Πανδημία» η Φερενίκη Παναγοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου, και η Αλκμήνη Φωτιάδου, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου και Δικηγόρος, συζητούν για τους προβληματισμούς που έχουν εγείρει οι έκτακτες συνθήκες της πανδημίας στο πεδίο της διαχείρισης και προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

Η υπέρβαση μιας κρίσης μας φορά όλους, την πολιτεία, την κοινωνία των πολιτών και η προσαρμοστικότητα και των δύο θεσμών θα αποτελέσει το εφαλτήριο για την επόμενη ημέρα, χωρίς διακρίσεις στο δικαίωμα για ενημέρωση όλων, με ταυτόχρονη ενδυνάμωση του ρόλου της πρόνοιας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Στο τρίτο βίντεο του αφιερώματος για τα θεσμικά και συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας ο Επίκουρος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., Γιώργος Καραβοκύρης, και η Αλκμήνη Φωτιάδου (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Δικηγόρος) συζητούν για το Δίκαιο της Ανάγκης, αναλύοντας την πολυσήμαντη έννοια της ανάγκης και την εφαρμογή της στο πλαίσιο των έκτακτων συνθηκών που θέτει η πανδημία.

Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού είναι πρωτόγνωροι και αφορούν δραστηριότητες της κοινωνικής μας ζωής που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ότι πέραν των άλλων ανήκουν στον πυρήνα της ελεύθερης δραστηριότητάς μας. Υπό την έποψη της αρχής της επιφύλαξης του νόμου οι περιορισμοί αυτοί είναι συνταγματικά επιτρεπτοί.

Ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και Πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος, και η Αλκμήνη Φωτιάδου (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Δικηγόρος) συζητούν πώς μεταλλάσσει η πανδημία την έννοια και τη λειτουργία του δημόσιου χώρου, πώς κατοχυρώνεται ο ψηφιακός δημόσιος χώρος και πώς επηρεάζεται η δημοκρατία.

Το Syntagma Watch, ανταποκρινόμενο στην ανάγκη για εμπεριστατωμένη ενημέρωση κάθε ενδιαφερόμενου στη δύσκολη αυτή περίοδο της πανδημίας του Κορωνοϊού, ξεκινάει μια σειρά από βίντεο με εξειδικευμένους επιστήμονες, τα οποία επικεντρώνονται σε βασικά θεσμικά και συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας.

Δεν μπορεί να θεωρηθεί αντίθετη στην αρχή της αναλογικότητας η επιβολή των απαγορεύσεων και περιορισμών της ελευθερίας κίνησης, με την ΠΝΠ, για ένα σχετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα. Υπό τις συνθήκες διαπιστωμένης γεωμετρικής αύξησης των κρουσμάτων και θανάτων εξ αιτίας της επιδημίας του κορωνοϊού, η διασπορά του απειλεί άμεσα και σοβαρά την υγεία του πληθυσμού, όχι ως αφηρημένο αγαθό, αλλά ως κατάσταση καθενός ατομικά, από την οποία εξαρτάται η πραγματική δυνατότητα άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Οι θεμελιώδεις αρχές και αξίες του Συντάγματος δεν αναστέλλονται ούτε υποβαθμίζονται κατά τη διάρκεια της κρίσης. Το κράτος πρόληψης κατοχυρώνεται συνταγματικά και διαθέτει τους αναγκαίους μηχανισμούς που επιτρέπουν στην έννομη τάξη να προσαρμόζεται σε έκτακτες ανάγκες χωρίς να απαιτείται συνταγματική μεταβολή ή παραβίαση του Συντάγματος.

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν χθες από την Κυβέρνηση, τα οποία απαγορεύουν τις άσκοπες μετακινήσεις, δεν είναι αντίθετα στο Σύνταγμά μας, συμπέρασμα που προκύπτει, αποκλειστικά, από την ερμηνεία του Συντάγματος. Τα μέτρα ουσιαστικά κανονικοποιούν σε επίπεδο επιτακτικού κανόνα δικαίου τις υπάρχουσες ήδη, βασιζόμενες στα πορίσματα και τις διαπιστώσεις της ιατρικής επιστήμης, σχετικές συστάσεις και αφήνουν εκτός απαγόρευσης σωρεία περιπτώσεων επιτρεπτής μετακίνησης.

Η ανθεκτικότητα των συνταγματικών δικαιωμάτων αποτελεί πυρήνα της ανθεκτικότητας του Συντάγματος, της δυνατότητάς του να υποδέχεται απρόβλεπτες κρίσεις συνεχίζοντας να επιτελεί τις βασικές του λειτουργίες. Ίσως η κρίση της πανδημίας φανερώσει τη σύνδεση ανάμεσα στην ανθεκτικότητα των πολιτών και της κοινωνίας με την ανθεκτικότητα του Συντάγματος.

Ο αναθεωρητικός συντακτικός νομοθέτης ενίσχυσε τη στρατιωτική δικαιοσύνη, εισάγοντας καινοτομίες όπως ότι τα μέλη του δικαστικού σώματος των ενόπλων δυνάμεων θα εξομοιωθούν πλήρως με τους μη στρατιωτικούς, τακτικούς δικαστές, δηλαδή τους επαγγελματίες δικαστές των κοινών ποινικών δικαστηρίων.

Το Κράτος που «απαλλάσσει» τον πολίτη από όλους τους λόγους που μπορεί να σκεφτεί για να αμφισβητήσει την ορθότητα του νόμου, πράττει άριστα, όταν δε κηρύσσει, έστω άτυπα, την κατάσταση ανάγκης, αυτή παύει να είναι ατομική, άναρχη και «φυσική», γίνεται πολιτική, κοινωνική και, στο μέτρο του δυνατού, εξομαλύνεται.

Είναι βέβαιο και συνταγματικά προβλεπόμενο τόσο για την έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου όσο και για την επίταξη, ότι η απειλή κατά της υγείας συνιστά τον πρώτο σε σπουδαιότητα αλλά και «καθαρότητα» λόγο επίκλησης έκτακτης κατάστασης, όπως είναι και προφανές ότι η προκληθείσα από τον κορωνοϊό πανδημία συνιστά σημαντική και άμεση απειλή κατά της δημόσιας υγείας. Υπ’ αυτό το πρίσμα τα μέτρα φαίνονται, στη γενικότητα τους, συνταγματικώς νόμιμα.

Στην πρόσφατη περίπτωση της επίταξης οικοπέδων σε νησιά για τη δημιουργία χώρων εγκατάστασης μεταναστών oι συνταγματικές προϋποθέσεις της επίταξης – έκτακτη, δημόσια, επείγουσα, πρόσκαιρη ανάγκη – φαίνονται να πληρούνται, ιδίως από τη στιγμή που η κυβέρνηση επικαλέστηκε ρητά όχι μόνο την κοινωνική αναταραχή σε περιοχές μαζικής υποδοχής μεταναστών-προσφύγων αλλά και απειλές κατά της δημόσιας υγιεινής.

Δεδομένης της αδιαμεσολάβητης σχέσης της Ελληνικής Δημοκρατίας με την Αγία Τριάδα ο εκλεγείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας μετέχει της θρησκευτικότητας της Ελληνικής Δημοκρατίας εκ της εκλογής. Δεν έχει καμία σημασία η ιδιωτική θρησκευτική πεποίθηση του ανθρώπου που εκλέγεται, αλλά η δημόσια περσόνα που συγκροτούν οι διατάξεις για το φορέα του οργάνου που λέγεται ΠτΔ.

Στη συνταγματική μας ιστορία παρατηρείται μια συνταγματική ομοιομορφία ως προς το όργανο που έφερε την αρμοδιότητα να ασκήσει δίωξη κατά των Υπουργών. Και αυτό ήταν η εθνική αντιπροσωπεία.

Άρθρο 43 του νόμου 4640/2019: Διάταξη που χαρακτηρίζεται από πρωτοφανή νομοτεχνική προχειρότητα, παραβιάζει κατάφωρα το άρθρο 19 του Συντάγματος, καθώς και το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Η εκλογή του Π.τ.Δ. απευθείας από το Λαό αποτελεί σίγουρα μία λύση που θα μπορούσε να αποτρέψει την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες και ipso facto τη μακροημέρευση των Κυβερνήσεων. Ωστόσο, επιφέρει συνταγματική δυσαρμονία στη πολιτική ζωή της χώρας και μάλιστα στο σκληρό πυρήνα που περιλαμβάνει τις μη αναθεωρητέες διατάξεις.

Η αναθεώρηση του 2019 θα μείνει στην ιστορία ως πολιτικά άχρωμη, αλλά θεσμικά χρήσιμη. Για πρώτη φορά η επικοινωνιακή απήχηση ενός αναθεωρητικού διαβήματος στην κοινωνία ήταν τόσο ισχνή. Φταίει και το ίδιο το περιεχόμενο της τρέχουσας αναθεωρητικής πρωτοβουλίας, αφού με εξαίρεση την ψήφο των αποδήμων καμία αναθεωρητική πρόταση δεν φαίνεται να αγγίζει τις προσδοκίες της κοινωνίας.

Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 προστέθηκε στη σχετική συνταγματική ρύθμιση ότι η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν εμποδίζει την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος των εκτός Ελλάδας εκλογέων με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο. Η παράλειψη του νομοθέτη έγινε ακόμη πιο κραυγαλέα μετά το 2010, όταν η οικονομική κρίση οδήγησε στη μετανάστευση εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες.

Το άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος δεν εισάγει ένα «νέο» δικαίωμα για τους Έλληνες πολίτες του εξωτερικού, αλλά απλώς θέλει να καταστήσει εφικτή την άσκησή του εκλογικού δικαιώματος στον τόπο κατοικίας ή διαμονής τους, δηλαδή να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητά του, κατ’ εφαρμογήν και του άρθρου 25 παρ. 1 του Συντάγματος.

Το άρθρο 110 του Συντάγματος του 1975, ακολουθώντας τη λογική των προηγουμένων Συνταγμάτων, αναθέτει στη Βουλή την αποκλειστική αρμοδιότητα εκκίνησης, διεξαγωγής και ολοκλήρωσης της αναθεωρητικής διαδικασίας μη προβλέποντας κανένα ρόλο για την κυβέρνηση.

Οι υποστηρικτές της υπεραυξημένης ή αυξημένης πλειοψηφίας για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Ελλάδα προκειμένου να διασφαλιστεί ο υπερκομματικός ρόλος του φαίνεται να μη λαμβάνουν υπόψη ότι το βασικό στοιχείο σύνδεσης του Προέδρου της Δημοκρατίας με μια μονοκομματική ή παραταξιακή πλειοψηφία είναι η φανερή (ονομαστική) ψηφοφορία για την εκλογή του (άρθρο 32 παρ. 1 Συντ.), που αποτελεί μια διεθνή πρωτοτυπία του Ελληνικού Συντάγματος.

Η πρόβλεψη για την, δια της νομοθετικής οδού, ρύθμιση της άσκησης του εκλογικού δικαιώματος «από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια» υπάρχει ήδη από το Σύνταγμα του 1975, στο άρθρο 51 παρ. 4. Ο σχετικός νόμος δεν ψηφίστηκε, ως τώρα, ποτέ. Δεν ήρθε καν στη Βουλή σχετικό νομοσχέδιο.

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν την πολιτική ζωή της χώρας είναι η ανανέωση του πολιτικού συστήματος μέσω της αλλαγής του εκλογικού νόμου. Το Syntagma Watch από σήμερα εγκαινιάζει ένα νέο αφιέρωμα με στόχο την πλουραλιστική προσέγγιση του θέματος και την καταγραφή όλης της σχετικής επικαιρότητας. Σε αυτό το αφιέρωμα μας ενδιαφέρει να μοιραστούμε με το κοινό τις απόψεις του, για αυτό και προτρέπουμε όλους τους επισκέπτες κάτω από κάθε δημοσιευμένο κείμενο να παραθέσουν τις σκέψεις και τα επιχειρήματά τους.

Ο θεσμός της αναστολής των εργασιών της Βουλής, μπορεί μεν να υφίσταται, αλλά βυθίζει τη Βρετανία σε μία σοβαρότατη συνταγματική κρίση, η οποία θα δούμε πώς θα εξελιχθεί. Είναι και παραμένει ανοικτό το ερώτημα αν συμφέρει ή όχι το Brexit με ή χωρίς συμφωνία. Η πρωτοβουλία για αναστολή των εργασιών της Βουλής σκοπεύει να εμποδίσει τη συζήτηση και τη λήψη απόφασης από τη Βουλή πάνω στην κρίσιμη αυτή στάθμιση, για την οποία είναι αρμόδια.

Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που ψηφίστηκε από τη Γαλλική Συντακτική Συνέλευση στις 26 Αυγούστου του 1789, κατοχύρωνε ρητά για την νεοδιαμορφωθείσα τότε αστική τάξη ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα που ως τότε είχαν καταπατηθεί βίαια από την εξουσία του απολυταρχικού μοναρχικού καθεστώτος. Η Διακήρυξη μαζί με το πρώτο βραχύβιο Σύνταγμα της Γαλλίας το 1791 αναμόρφωσαν και προώθησαν με επαναστατικό τρόπο τις κανονιστικές απαιτήσεις της έννομης τάξης εντός ενός αξιακού κράτους δικαίου.

Το νομοθετικό εγχείρημα της νέας Κυβέρνησης για την ενίσχυση της «κυβερνησιμότητας» των Ο.Τ.Α. διαθέτει, τουλάχιστον στις γενικές κατευθύνσεις της, απτή – και μάλιστα νωπή – ουσιαστική νομιμοποίηση. Η νομοθετική παρέμβαση στην ύλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν επιβεβλημένη, αν και δεν αποδείχθηκε ίσως όσο έπρεπε τολμηρή.

Το δέλεαρ για την κοινοβουλευτική πλειοψηφία είναι ότι έχει τη δυνατότητα να αναθεωρήσει το άρθρο 32 του Συντάγματος, έτσι ώστε να απεμπλακεί η προεδρική εκλογή από το ενδεχόμενο πρόωρης διάλυσης της Βουλής. Άρα, η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, που θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Ιανουάριο, δεν θα συνιστά πλέον ένα υπερόπλο στα χέρια της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών.

Ο συνδυασμός ισχυρής στρατηγικής προοπτικής και θεσμικής ευελιξίας εξηγεί γιατί το οικοδόμημα του Συντάγματος, μπορεί να συγκλονίστηκε από την βιαιότητα της κρίσης, αλλά τα ιστορικά θεμέλια και ο βασικός θεσμικός σκελετός του άντεξαν. Στην Ελλάδα «το ζην επικινδύνως» δεν ήταν κατά τη διάρκεια της κρίσης υπερβολικό σχήμα λόγου, αλλά δυστυχώς κυριολεξία και πραγματικό υπαρξιακό δράμα.

Η τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα έφερε στο προσκήνιο διάφορες όψεις της αρχής της αμεροληψίας που συνδέονται με το ζήτημα της υποκρισίας και του κυνισμού στην πολιτική. Αν θέλουμε να ασκήσουμε την εξουσία με αμερόληπτο τρόπο, αυτό συνεπάγεται ορισμένες δεσμεύσεις και περιορισμούς. Μπορεί να ανταποκριθούμε σε αυτό το βάρος, παρότι πολιτικά, κομματικά, δεν συμφέρει. Είναι όμως δύσκολο να έχουμε και τα δύο: το ηθικό πολιτικό επιχείρημα ότι είμαστε αμερόληπτοι και το επιθυμητό αποτέλεσμα να κάνουμε αυτό που μας συμφέρει πολιτικά και προτιμούμε κομματικά.

Η απόφασή της (παραιτηθείσας πλέον) κυβέρνησης να διορίσει νέα ηγεσία στην κορυφή της ελληνικής Δικαιοσύνης, η οποία ελήφθη από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 31 Μαΐου 2019, δηλαδή κατά τη διάρκεια μιας άτυπης προεκλογικής περιόδου είναι ένα ζήτημα που προκάλεσε έριδες μεταξύ των πολιτικών κομμάτων με την αντιπολίτευση να κατηγορεί την κυβέρνηση για πλήγμα στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Η πρόσφατη εξαγγελία του Πρωθυπουργού για διενέργεια πρόωρων εθνικών εκλογών, ασχέτως του λόγου που την προκάλεσε, πυροδοτεί πολιτικές, αλλά και σημαντικές συνταγματικές εξελίξεις.

Η βιασύνη της επιλογής της δικαστικής ηγεσίας από την παρούσα κυβέρνηση, αν τελικά πραγματοποιηθεί, παραπέμπει σε πολιτική πράξη, η οποία δεν είναι κατά το Σύνταγμα ανεκτή.

Το Σύνταγμα της ενιαίας πλέον Γερμανίας επέτρεψε στη χώρα αυτή που δεν είχε στέρεη δημοκρατική παράδοση να ζήσει την πιο δημοκρατική, ελεύθερη, και ευτυχισμένη περίοδο της Ιστορίας της. Κατάφερε να γίνει υπόδειγμα και για άλλα δημοκρατικά Συντάγματα ευρωπαϊκών κρατών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αποτελεί απαραίτητα παράδειγμα προς μίμηση.

Οι δικαστές έχουν την αρμοδιότητα να ανατρέπουν με τις αποφάσεις τους τον κρατικό προϋπολογισμό και να κρίνουν πώς θα κατανεμηθούν οι δημόσιοι πόροι, ακυρώνοντας τις επιλογές του δημοκρατικά νομιμοποιημένου νομοθέτη;

Πέντε Ανώτατοι Δικαστές και Καθηγητές Πανεπιστημίου τοποθετούνται πάνω στα όρια του δικαστικού ελέγχου ζητημάτων συνταγματικότητας που επηρεάζουν ή και ανατρέπουν τους δημοσιονομικούς στόχους. Αφορμή η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που, σύμφωνα με τις διαρροές, έκρινε κατά πλειοψηφία συνταγματική την νομοθετική κατάργηση του δώρου Χριστουγέννων και Πάσχα και του επιδόματος αδείας των δημοσίων υπαλλήλων.

Πόση ανοχή πρέπει να δείχνει η δημοκρατία στους εχθρούς της; Γιατί δεν μπορεί ένα κανάλι να αρνηθεί να δώσει χρόνο στη Χρυσή Αυγή; Πού βασίζεται η νομική ρύθμιση της άμβλωσης σε ένα φιλελεύθερο κράτος δικαίου;

Σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 84) η πρόταση για παροχή ψήφου εμπιστοσύνης που καταθέτει ο πρωθυπουργός αρκεί να υπερψηφιστεί από την πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών, συγκεντρώνοντας τουλάχιστον 120 θετικές ψήφους.

Η πρόταση δυσπιστίας κατά του Αναπληρωτή Υπουργού Υγείας Πολάκη δεν αφορούσε την πολιτική του για την Υγεία. Αφορούσε μία πολύ συγκεκριμένη δήλωσή του που αξιολογήθηκε από την αξιωματική αντιπολίτευση (και όχι μόνο) ως τόσο επίμεμπτη, ώστε δικαιολογούσε την υποβολή πρότασης δυσπιστίας εναντίον του.

Συνταγματικού ενδιαφέροντος είναι τα θέματα που η προσέγγισή τους προϋποθέτει την αναφορά σε συνταγματικούς κανόνες ή έννοιες παρότι δεν αποτελούν αποκλειστικά συνταγματικά ζητήματα και συχνά έχουν πτυχές πολιτικές, κοινωνιολογικές ή και lifestyle. Θέτουν όμως συνταγματικά ερωτήματα.

Η συνταγματικότητα των μνημονίων δεν ήταν και δεν τέθηκε ποτέ ως ένα αφηρημένο ζήτημα δικαίου και δικαιοσύνης, αλλά ως μια εξαιρετική πολιτική, οικονομική και νομική κατάσταση, την οποία ο νομοθέτης και ο δικαστής ανέλαβαν να αντιμετωπίσουν και να εξομαλύνουν με τα συνηθισμένα νομικά εργαλεία.

Η αναθεώρηση του Συντάγματος στην ελληνική περίπτωση μοιάζει με ένα δύσκολο ταξίδι, το οποίο οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) δεν φαίνονται διατεθειμένες να το πραγματοποιήσουν ορθά, αφού ετοιμάζουν βαλίτσες.

Η υπονόμευση του Κοινοβουλευτισμού μέσα από μικροπολιτικές συναλλαγές εντός της Βουλής όχι μόνο απωθεί τους πολίτες, εκτρέφοντας τη δυσπιστία απέναντι στη Βουλή, αλλά παράλληλα φανερώνει πολιτικούς με επιδιώξεις ανέλεγκτης εξουσίας, χωρίς θεσμικά αντίβαρα και δικαιοκρατικά αντισταθμίσματα.