Το Σύνταγμά μας κατοχυρώνει το δημοκρατικό και κοινωνικό κράτος δικαίου και εγγυάται τα δικαιώματα των πολιτών και όσων βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια. Ωστόσο, ήδη από τα πρώτα βήματα του ελληνικού συνταγματισμού, η ερμηνεία και η εφαρμογή των συνταγματικών ρυθμίσεων έχουν αποτελέσει πεδίο διαμάχης. Από τις βασιλικές αρμοδιότητες το 1965 μέχρι την ψήφο Αλευρά το 1985 και από τη δεσμευτικότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων, τη συνταγματικότητα των Μνημονίων, τον ρόλο των ανεξάρτητων αρχών μέχρι την πρόσφατη συζήτηση για το απόρρητο των επικοινωνιών, είναι εκατοντάδες οι περιπτώσεις που ο νομικός κόσμος αλλά και οι πολίτες βρέθηκαν μπροστά σε δύσβατα ζητήματα συνταγματικής ερμηνείας.
Η ερμηνεία του Συντάγματος δεν είναι μία απλή υπόθεση. Το περιεχόμενο κάθε συνταγματικής διάταξης προκύπτει μέσα από τον διάλογο του εθνικού και του ενωσιακού νομοθέτη, του Έλληνα και του Ευρωπαίου δικαστή, καθώς και της ακαδημαϊκής κοινότητας, εξελισσόμενο στο πλαίσιο νέων κοινωνικών, οικονομικών, τεχνολογικών και πολιτισμικών δεδομένων. Η πρόσβαση όλων στο νόημα και τις νομικές επιπτώσεις κάθε άρθρου του Συντάγματος ενισχύει τη νομιμοποίηση και την αξιοπιστία του, διευκολύνει την αξιοποίησή του στη νομική και πολιτική πράξη, συμβάλλει στην πίστη προς το Σύνταγμα και τη δημοκρατία μας.
Το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμ. & Δημ . Τσάτσου προσέφερε στον νομικό και πολιτικό κόσμο, αλλά και σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, ένα πρωτότυπο έργο με τεράστια θεωρητική και πρακτική σημασία: Τη συμπύκνωση του νοήματος του Συντάγματος, με βάση τη θεωρία και την πράξη του Συνταγματικού Δίκαιου, σε μία εύχρηστη, ελεύθερα προσβάσιμη κατ’ άρθρο ερμηνεία.
Το έργο αυτό εντάσσεται στο Παρατηρητήριο Συνταγματικών και Θεσμικών Εξελίξεων Syntagma Watch, με σκοπό να εξοικειώσει όμως πολίτες με τη λειτουργία των θεσμών. Περισσότεροι από 850.000 μοναδικοί επισκέπτες συμμετέχουν στη διαδραστική ιστοσελίδα www.syntagmawatch.gr, που εμπλουτίζεται καθημερινά με άρθρα, ειδικά αφιερώματα, βίντεο και μαθήματα για όλα τα θεσμικά ζητήματα. Επιπλέον, απαντά σε ερωτήματα ενδιαφερόμενων σε θέματα συνταγματικής επικαιρότητας.
Η ηλεκτρονική και δημόσια πρoσβάσιμη κατ’ άρθρον ερμηνεία του Συντάγματος εξυπηρετεί, μεταξύ άλλων, μια πολύ σημαντική λειτουργία. Μέχρι σήμερα ο απλός πολίτης, ο δημόσιος υπάλληλος και λειτουργός και ο δημοσιογράφος είχαν πρόσβαση μόνο στο κείμενο του Συντάγματος. Τώρα πλέον, με το έργο αυτό, όλοι αποκτούν πρόσβαση στη νομοθεσία που συμπληρώνει, συγκεκριμενοποιεί και «δίνει σάρκα και οστά» στο Σύνταγμα, στη συνταγματική νομολογία των δικαστηρίων και των ανεξαρτήτων διοικητικών αρχών όμωςστις απόψεις των θεωρητικών. Αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ως «συνταγματικό όλον», καθίσταται προσιτό στον καθένα. Γιατί Σύνταγμα δεν είναι μόνο το συνταγματικό κείμενο. Είναι η ερμηνεία του από τα δικαστήρια, η εφαρμογή του στην πράξη από τα κρατικά όργανα και η νοηματοδότησή του από τη συνταγματική θεωρία.
Υπό την έννοια αυτή, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το παρουσιαζόμενο έργο, δίνοντας πρόσβαση στον κάθε πολίτη, έχει δημοκρατικό χαρακτήρα. Πάνω απ’ όλα όμως, η προσπάθεια αυτή ενισχύει τον «συνταγματικό πατριωτισμό» των Ελλήνων. Γιατί ο καθένας μπορεί να αναζητά την ουσία και την εφαρμογή του Συντάγματος στην πράξη, πέρα από δυσνόητους και εξειδικευμένους νομικούς όρους.
Αν οι Έλληνες αγαπήσουν το Σύνταγμα, θα αντιστέκονται ενεργά στις παραβιάσεις του, από όπου και εάν προέρχονται αυτές, και δεν θα εθίζονται σε έναν επικίνδυνο «συνταγματικό μιθριδατισμό». Ευχόμαστε η κατ’ άρθρο ερμηνεία του Συντάγματος να αξιοποιηθεί από τον νομικό κόσμο της χώρας μας και να συμβάλει στην εξέλιξη του Δημοσίου Δικαίου στη χώρα μας, στην πολιτειακή εκπαίδευση και στην ορθή, συνεπή και συνεκτική εφαρμογή του Συντάγματος από όλα τα όργανα του κράτους.
Σπύρος Βλαχόπουλος, Καθηγητής Νομικής ΕΚΠΑ
Ξενοφών Κοντιάδης, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Πρόεδρος Ιδρύματος Τσάτσου
Πηγή: Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 19.04.2023
