Search
Close this search box.

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στις συμπληγάδες του Συντάγματος και του Ενωσιακού Δικαίου

Εμπίπτει το θέμα της εγκατάστασης και λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων στο πεδίο εφαρμογής του Ενωσιακού Δικαίου; Αν ναι, υπερισχύει του Συντάγματος; Ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης απαντά.

Το νομοσχέδιο που ψήφισε πρόσφατα η Βουλή και έχει γίνει πλέον νόμος του κράτους επιχειρεί μεταξύ άλλων να καθιερώσει έναν νέο θεσμό στην Ανώτατη Εκπαίδευση, τα Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ), τα οποία θα είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, δεν θα είναι ΝΠΔΔ, αλλά δεν ορίζεται ρητά κι αν είναι ΝΠΙΔ.

Ως μη ΝΠΔΔ η λειτουργία τους δεν καλύπτεται καταρχήν από το άρθρο 16 παρ. 5 και 8 Σ, που κατοχυρώνει ένα είδος κρατικού μονοπωλίου στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση με την μορφή όμως ΝΠΔΔ όχι του νομικού προσώπου του Κράτους. Κατά συνέπεια γεννάται ζήτημα συνταγματικότητας της καθιέρωσής τους.

Το ζήτημα ενδεχόμενης αντισυνταγματικότητας μπορεί, όμως, να παρακαμφθεί από το Ενωσιακό Δίκαιο με βάση την αρχή της υπεροχής ή κατά άλλη διατύπωση πρωταρχίας εφαρμογής του ενωσιακού δικαίου έναντι των κανόνων του εθνικού δικαίου ανεξαρτήτως τυπικής τους ισχύος, ακόμη και συνταγματικής περιωπής. Με βάση την αρχή αυτή που είναι μεν νομολογιακής κατασκευής του ΔΕΚ/ΔΕΕ (υποθέσεις Costa/ENEL, Internationale Handelsgesellschaft κ.ά. και έκτοτε πάγιας και σταθερής νομολογίας) αλλά θεμελιώδους και υπαρξιακής σημασίας όχι μόνο για το Δίκαιο της ΕΕ αλλά για την εν γένει διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης και ολοκλήρωσης, σε περίπτωση σύγκρουσης ενός ενωσιακού και ενός εθνικού κανόνα, ο τελευταίος, αν δεν μπορεί να ερμηνευθεί σύμφωνα με τον πρώτο, πρέπει να υποχωρήσει έναντι του πρώτου. Η αρχή αυτή έχει διεισδύσει στην εσωτερική έννομη τάξη κατά κρατούσα άποψη μέσω του άρθρου 28 παρ. 2 και 3 Σ (και της ερμηνευτικής δήλωσης κάτω από το άρθρο 28 Σ) και επιτρέπει δυνάμει Συνταγματικού Δικαίου αποκλίσεις από το ίδιο το Σύνταγμα όταν αυτό συγκρούεται με κανόνες του Ενωσιακού Δικαίου, είτε πρωτογενούς είτε και δευτερογενούς.

Ζήτημα γεννάται εάν το θέμα της εγκατάστασης και λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του Ενωσιακού Δικαίου ούτως ώστε να μπορεί να θεραπευθεί μέσω αυτού οποιαδήποτε αντίθεση με το Σύνταγμα και δη το άρθρο 16 παρ. 5 και 8 Σ, καθότι η παιδεία και η εκπαίδευση εμπίπτουν στις αποκλειστικές αρμοδιότητες των κρατών μελών και όχι της ΕΕ και η τελευταία μόνο υποστηρικτικά μπορεί να ενεργεί. Παρ’ όλα αυτά, γίνεται δεκτό ότι η λειτουργία της εκπαίδευσης εμπίπτει στην Εσωτερική Αγορά και δη στις θεμελιώδεις ελευθερίες της εγκατάστασης (άρθρο 49 ΣΛΕΕ) και παροχής υπηρεσιών (άρθρο 56 ΣΛΕΕ) και των κανόνων του ανταγωνισμού καθώς και στα θεμελιώδη δικαιώματα της ακαδημαϊκής ελευθερίας (άρθρο 13 ΧΘΔΕΕ), της ίδρυσης εκπαιδευτηρίων ανεξαρτήτως βαθμίδας (άρθρο 14 παρ. 3 ΧΘΔΕΕ) και της επιχειρηματικής ελευθερίας (άρθρο 16 ΧΘΔΕΕ) (αποφάσεις Neri, Επιτροπή κατά Ουγγαρίας και Silevcics του ΔΕΚ/ΔΕΕ). Με τις διατάξεις αυτές ιδρύονται self-executing υποκειμενικά δικαιώματα που μπορεί να επικαλεστεί ο κάθε ενδιαφερόμενος, αρχικά έναντι των εθνικών αρχών και εν συνεχεία ενώπιον των ενωσιακών και εν τέλει του ΔΕΕ μέσω του μηχανισμού της προδικαστικής παραπομπής του άρθρου 267 ΣΛΕΕ. Μάλιστα με την υπόθεση Επιτροπή κατά Ουγγαρίας, η παροχή ανώτατης εκπαίδευσης εξετάστηκε και υπό το πρίσμα του διεθνούς οικονομικού δικαίου της GATS, η οποία ως διεθνής σύμβαση κυρωμένη από την ΕΕ εντάσσεται στο ενωσιακό δίκαιο και δεσμεύει και τα κράτη μέλη.

Η άποψη που υποστηρίζεται μερικώς στην χώρα μας ότι η παιδεία και μάλιστα η πανεπιστημιακή αποτελεί δημόσια υπηρεσία και ως τέτοια είναι ανεπίδεκτη οικονομικής και μάλιστα κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης από ιδιώτες, απηχεί μεν την από τις εξελίξεις παρωχημένη και ξεπερασμένη ιστορική καταγωγή του άρθρου 16 παρ. 5 και 8 Σ 1975, είναι, όμως, ξένη προς το ενωσιακό δίκαιο και τις σύγχρονες εξελίξεις. Άλλωστε, δεν αμφισβητείται ότι η δημοτική και μέση εκπαίδευση έχουν και επιχειρηματικό και κερδοσκοπικό χαρακτήρα, το ενωσιακό δίκαιο δεν κατανοεί κάποιον λόγο να μην ισχύει το ίδιο και για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Χαράλαμπος Τσιλιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Συνταγματικού και Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Πηγή: Αναδημοσίευση από τη “Μακεδονία της Κυριακής”, 17.03.2024

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Περί Επιτάξεως

Στην πρόσφατη περίπτωση της επίταξης οικοπέδων σε νησιά για τη δημιουργία χώρων εγκατάστασης μεταναστών oι συνταγματικές προϋποθέσεις της επίταξης – έκτακτη, δημόσια, επείγουσα, πρόσκαιρη ανάγκη – φαίνονται να πληρούνται, ιδίως από τη στιγμή που η κυβέρνηση επικαλέστηκε ρητά όχι μόνο την κοινωνική αναταραχή σε περιοχές μαζικής υποδοχής μεταναστών-προσφύγων αλλά και απειλές κατά της δημόσιας υγιεινής.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.

Subscribe

* indicates required
Email Format

Please select all the ways you would like to hear from Syntagma Watch:

You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.