Το Σύνταγμα των Εξουσιών

Ο θεσμός της ποινικής ευθύνης των Υπουργών όπως διαμορφώθηκε από το Σύνταγμα του 1975 και το ν.δ.802/1971 υπήρξε καθόλα προβληματικός.

Βασική λειτουργία των Γραφείων Προϋπολογισμού σε κάθε σύγχρονη δημοκρατία είναι η προαγωγή της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας στη δημοσιονομική διαχείριση μέσω της παροχής αντικειμενικών και ανεπηρέαστων από πολιτικά κόμματα αναλύσεων για την αξιοπιστία των προβλέψεων του προϋπολογισμού και τακτικών αξιολογήσεων για την υλοποίησή του.

Στη σύγχρονη Δημοκρατία, η Βουλή αποτελεί κορυφαίο Δημοκρατικό θεσμό, μέσω του οποίου ο λαός εκπροσωπείται από τους Βουλευτές του. Στο Κοινοβουλευτικό σύστημα, η Κυβέρνηση εξαρτάται από την «δεδηλωμένη» εμπιστοσύνη της Βουλής, την στήριξη της Κυβέρνησης από την πλειοψηφία των Βουλευτών καθώς και από τον έλεγχό της από την Αντιπολίτευση.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του κοινοβουλευτισμού είναι η αρχή ότι η κυβέρνηση οφείλει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Αν την χάσει είτε στις εκλογές, είτε επειδή η Βουλή αποσύρει την εμπιστοσύνη της από την κυβέρνηση μετά από πρόταση δυσπιστίας, τότε η κυβέρνηση οφείλει να παραιτηθεί.

Σήμερα η αποπολιτικοποίηση, ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής, παραπέμπει σε ένα κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο οι πολίτες δεν απασχολούνται ιδιαίτερα με τα χαρακτηριστικά και τον τρόπο λειτουργίας του πολιτικού συστήματος, αλλά κυρίως με τα παραγόμενα αποτελέσματα από τη λειτουργία του. Συνεπώς, πώς κατανοείται σήμερα η ενεργός συμμετοχή στα κοινά και τι προϋποθέτει;

Η τοπική αυτοδιοίκηση, λειτουργεί ως «σχολείο δημοκρατίας» τόσο για τους πολίτες όσο και για τα πολιτικά στελέχη που εκπαιδεύονται στη διαχείριση των κοινών σε μια μικρότερη και διαυγέστερη τοπική κλίμακα. Το μεγαλύτερο όμως κέρδος από την αυτοδιοίκηση των δήμων ίσως είναι η αποσυγκέντρωση της εξουσίας.

Η πολιτική, η ποινική και η αστική ευθύνη αντιπροσωπεύουν τις τρεις μορφές ευθύνης των Υπουργών που μπορούν να συνεπάγονται αντιστοίχως την παύση, την επιβολή ποινικών κυρώσεων και την αποκατάσταση της ζημίας.

Τι χαρακτήρα έχει η εντολή αντιπροσώπευσης που δίνει ο πολίτης με την ψήφο του στον βουλευτή και πώς εκπληρώνεται; Για την απάντηση του ερωτήματος χρειάζεται να ληφθεί υπόψη ότι, σύμφωνα με το Σύνταγμα, οι βουλευτές αποφασίζουν κατά συνείδηση τι υπηρετεί καλύτερα το έθνος και έχουν απεριόριστο το δικαίωμα της γνώμης και της ψήφου.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο εκπρόσωπος του ελληνικού κράτους απέναντι σε άλλα κράτη, αλλά οι συνταγματικές αρμοδιότητές του είναι στην πραγματικότητα περιορισμένες. Παρόλα αυτά επιτελεί έναν θεμελιώδη ενοποιητικό ρόλο εντός της πολιτείας.

Με κάποιους φίλους κατόπιν συζητήσεων, επειδή αισθανόμαστε ότι τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα δεν μας καλύπτουν, σκεφτόμαστε να δημιουργήσουμε ένα νέο. Μπορούμε; Τι χρειαζόμαστε; Ανεξαρτήτως του τι χρειαζόμαστε καλό είναι να μην ξεχνάμε ότι θέλουμε να κάνουμε τη διαφορά.

Τα πολιτικά κόμματα, στα οποία είναι ελεύθεροι να συμμετέχουν όλοι οι Έλληνες πολίτες που έχουν το δικαίωμα ψήφου, επιβάλλεται να τηρούν όλους τους νόμους του κράτους δικαίου. Μεταξύ αυτών και τις διατάξεις που αφορούν τη συγκρότηση εγκληματικής οργάνωσης πίσω από έναν πολιτικό σχηματισμό.

Το δημοψήφισμα θεωρείται ως ο πιο συμβατός προς την αντιπροσωπευτική Δημοκρατία θεσμός. Το βασικό του πρόβλημα έγκειται στο ότι η πολιτική ζωή είναι πολύ σύνθετη για να μπορεί ένα μείζον πολιτικοκοινωνικό ζήτημα να αναχθεί σε ένα ναι ή ένα όχι. Παρόλα αυτά η προσφυγή στο λαό έχει αξία.

H ευρωπαϊκή ενοποίηση στηρίχθηκε εξαρχής στο Δίκαιο και εξελίχθηκε στη βάση δικαιικών θεσμών. Σήμερα, εποχή στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση διέρχεται δομική κρίση, το Κράτος Δικαίου και το αξιακό υπόβαθρο που το συνοδεύει συνιστούν έναν εκ των βασικών αξόνων γύρω από τους οποίους οφείλει να συγκροτηθεί η ενωσιακή ταυτότητα.

Ο θεσμός της κατάστασης πολιορκίας σε μέρος ή στο σύνολο της επικράτειας μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε περίπτωση εσωτερικής απειλής όσο και σε περίπτωση πολέμου και εξωτερικής απειλής της χώρας. Ο εκτελεστικός του Συντάγματος νόμος (566/1977) τίθεται σε εφαρμογή εφόσον υπάρξει απόφαση της Βουλής, που λαμβάνεται μετά από πρόταση της Κυβέρνησης και με την αυξημένη πλειοψηφία των 180 βουλευτών.

Το ισχύον Σύνταγμα υποστηρίζεται ότι εισάγει για πρώτη φορά ένα σύστημα ομοταξίας μεταξύ της Πολιτείας και της Εκκλησίας, σε αντίθεση με το παραδοσιακό (προγενέστερο) σύστημα της «νόμω κρατούσης Πολιτείας».

Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης σημαίνει, πρώτα απ’ όλα, ανεξαρτησία έναντι της εκτελεστικής εξουσίας και έχει δύο πτυχές: την προσωπική και λειτουργική. Η δικαστική ανεξαρτησία κατοχυρώνεται επίσης και έναντι της νομοθετικής εξουσίας, κυρίως μέσω της δυνατότητας του δικαστή να μην εφαρμόζει αντισυνταγματικούς νόμους.

Η ασυλία των βουλευτών εκλαμβάνεται από πολλούς ως αδικαιολόγητο προνομιακό δικαίωμα που συγκρούεται με την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου. Πτυχές του παραπάνω βουλευτικού αγαθού είναι το ακαταδίωκτο του βουλευτή και η έτερη ασυλία.

Επειδή το πολίτευμά μας είναι αντιπροσωπευτικό, οι εκλογές για την ανάδειξη των βουλευτών αποτελούν τον κανόνα, ενώ τα δημοψηφίσματα την εξαίρεση. Παρόλα αυτά το Σύνταγμά μας προβλέπει δύο είδη δημοψηφισμάτων: το «κυβερνητικό» και το «κοινωνικό». Το αποτέλεσμά του είναι συμβουλευτικό ή δεσμευτικό;

Όλοι οι Έλληνες πολίτες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. Πώς είναι δυνατόν λοιπόν η αναγνώριση προνομίων υπέρ των βουλευτών να συνάδει με την αρχή της ισότητας;

Παρά τις διαφορές μεταξύ των χωρών ως προς την αυστηρότητα με βάση την οποία εφαρμόζεται η διάκριση των εξουσιών, όλα τα κράτη συμφωνούν ότι η εν λόγω αρχή είναι απαραίτητο συστατικό του κράτους δικαίου και συνεπώς ο σεβασμός της από τις τρεις εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.

Σε μια περίοδο συνεχώς διογκούμενης αμφισβήτησης της κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και με δεδομένη την οικονομική ύφεση το τελευταίο διάστημα εξελίσσεται μια συζήτηση, σε διεθνές επίπεδο, για το εάν είναι αναγκαία και εφικτή η προσαρμογή του πολιτικού συστήματος στις νέες οικονομικές συνθήκες, χωρίς, ωστόσο, να αποδυναμώνεται η ίδια η αντιπροσωπευτική αρχή.

Στην περίοδο της δημοσιονομικής ύφεσης εμφανίστηκαν ή ενισχύθηκαν πολιτικές δυνάμεις που δρουν εκτός πλαισίου αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας, αμφισβητώντας ή απορρίπτοντας κανόνες που σχετίζονται με τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Στον κοινοβουλευτισμό, η Κυβέρνηση, η οποία διορίζεται από τον αρχηγό του κράτους, οφείλει να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Εάν ο πρωθυπουργός παραιτηθεί, συμπαρασύρει το σύνολο της κυβέρνησής του.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα, οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το έθνος. Αυτό σημαίνει ότι οι βουλευτές οφείλουν να απασχολούνται κατά κύριο λόγο με θέματα που αφορούν το γενικότερο δημόσιο συμφέρον και όχι με τοπικές υποθέσεις. Ως μέλη του νομοθετικού σώματος η συνεισφορά τους στο νομοθετικό έργο μπορεί να καταστεί σημαντική.