Search
Close this search box.
Οι θεμελιώδεις αρχές και αξίες του Συντάγματος δεν αναστέλλονται ούτε υποβαθμίζονται κατά τη διάρκεια της κρίσης. Το κράτος πρόληψης κατοχυρώνεται συνταγματικά και διαθέτει τους αναγκαίους μηχανισμούς που επιτρέπουν στην έννομη τάξη να προσαρμόζεται σε έκτακτες ανάγκες χωρίς να απαιτείται συνταγματική μεταβολή ή παραβίαση του Συντάγματος.

Η πανδημία θέτει το κράτος και τους πολίτες μπροστά σε μία νέα θεσμική πραγματικότητα. Η χώρα έχει κηρυχθεί σε μία ιδιότυπη κατάσταση πολιορκίας, χωρίς ωστόσο να ανασταλούν επιμέρους ατομικά δικαιώματα. Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν με σκοπό να προληφθεί η εξάπλωση του κορωνοϊού εμφανίζονται μεν αναγκαίοι και κατάλληλοι, ανακύπτει όμως το ερώτημα αν υπερβαίνουν τo ανεκτό μέτρο σύμφωνα με το Σύνταγμα.

Το υποχρεωτικό κλείσιμο καταστημάτων, η απαγόρευση συναθροίσεων, η επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων από τις Αρχές, οι απαγορεύσεις στην άσκηση της θρησκευτικής λατρείας, οι επιτάξεις υποδομών και αναλώσιμων υλικών, οι περιορισμοί των εργασιακών δικαιωμάτων στις επιχειρήσεις που έκλεισαν, η απαγόρευση πρόσβασης σε δημόσιους χώρους και η ποινικοποίηση της παράβασης των μέτρων αυτών συνιστούν ορισμένους από τους περιορισμούς που επιβάλλονται σε όλο και περισσότερες φιλελεύθερες δημοκρατίες τις τελευταίες εβδομάδες. Πρόκειται για παρεκκλίσεις από την ομαλή λειτουργία του κράτους δικαίου, που δικαιολογούνται για λόγους δημόσιας υγείας.

Τι όρια θέτει το Σύνταγμα στο περιοριστικό κράτος πρόληψης;

Ζούμε στην εποχή της ύστερης νεωτερικότητας, όπου καταρρέουν όλες οι βεβαιότητες αναφορικά με την ικανότητα του ανθρώπου να ελέγξει τις δυνάμεις της φύσης μέσω της τεχνολογίας. Η δυνατότητα πρόληψης ή στατιστικού υπολογισμού συγκεκριμένων αρνητικών επιπτώσεων, καθώς και της αποτροπής ή επανόρθωσής τους, κρίνεται αβέβαιη. Το κράτος καλείται να διατηρήσει την αξιοπιστία του και την κοινωνική συνοχή μπροστά σε ασύμμετρες απειλές και διακινδυνεύσεις. Στο πλαίσιο αυτό οι πολίτες αναγνωρίζουν τη σημασία των προληπτικών μέτρων που συρρικνώνουν τα ατομικά και κοινωνικά τους δικαιώματα, χάριν της διασφάλισης των πρωταρχικών, υπαρξιακής φύσης αγαθών της ζωής, της υγείας και της ασφάλειας.

Στα σύγχρονα κράτη πρόληψης, που λειτουργούν ως μηχανισμοί αντιμετώπισης απρόβλεπτων, δυνητικών διακινδυνεύσεων, η σχέση της ασφάλειας του ατόμου με την ελευθερία και τον αυτοκαθορισμό αναδιατάσσεται (βλ. Ξ. Κοντιάδη, Δημοκρατία, κοινωνικό κράτος και Σύνταγμα στην ύστερη νεωτερικότητα, Παπαζήσης 2006). Δεν βρισκόμαστε μπροστά στην αναβίωση ενός αστυνομικού κράτους, που αυθαιρετεί και επιβάλει στους «υπηκόους» του τη βούλησή του με αυταρχικό τρόπο, αλλά σε ένα κράτος διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων, το οποίο έχει στη διάθεσή του ένα συνταγματικό και θεσμικό οπλοστάσιο τέτοιο ώστε να μπορεί να αντιδρά άμεσα σε απρόβλεπτες και μη μετρήσιμες διακινδυνεύσεις χωρίς να παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η προσαρμογή της έννομη τάξης σε έκτακτες ανάγκες

Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ δεν είναι ανεκτές οι ασύδοτες κρατικές ευχέρειες που επιφυλάσσουν για τους πολίτες αυταρχικά καθεστώτα όπως η Κίνα, που διαχειρίζονται την πανδημία αδιαφορώντας για θεσμικούς περιορισμούς και ανθρώπινα δικαιώματα. Όμως αυτό δεν στερεί από τις δυτικές δημοκρατίες τη δυνατότητα να θεωρούν τις κρίσεις ως μία μορφή κανονικότητας, διασφαλίζοντας την εκπλήρωση των θεμελιωδών συνταγματικών σκοπών υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Το κράτος πρόληψης κατοχυρώνεται συνταγματικά και διαθέτει τους αναγκαίους μηχανισμούς που επιτρέπουν στην έννομη τάξη να προσαρμόζεται σε έκτακτες ανάγκες χωρίς να απαιτείται συνταγματική μεταβολή ή παραβίαση του Συντάγματος.

Οι θεμελιώδεις αρχές και αξίες του Συντάγματος δεν αναστέλλονται ούτε υποβαθμίζονται κατά τη διάρκεια της κρίσης. Τα προληπτικά μέτρα που έλαβε η Κυβέρνηση είναι απολύτως αναγκαία για να αποφύγουμε την «ιταλοποίηση» της πανδημίας, δηλαδή τις καθημερινές εκατόμβες νεκρών, οι οποίες οφείλονται στην καθυστερημένη ενεργοποίηση των περιορισμών. Έτσι, η συλλογική μάχη κατά της πανδημίας διεξάγεται χωρίς να προκαλούνται παραβιάσεις της συνταγματικής νομιμότητας.

Ξενοφών Κοντιάδης
Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, Πρόεδρος του Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Κράτος Δικαίου και Ακροδεξιά

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα ποια θα είναι η ετυμηγορία του δικαστηρίου στις 7 Οκτωβρίου 2020. Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα ανεκτικό απέναντι στους εχθρούς του, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι στερείται τη δυνατότητα και την υποχρέωση να προστατεύεται απέναντί τους. Η καταδίκη της Χρυσής Αυγής θα έχει τεράστια νομική και συμβολική σημασία για το δημοκρατικό κράτος δικαίου στη χώρα μας.

Περισσότερα

Σύνταγμα και Πανδημία: Δικαιώματα και Αλληλεγγύη (video-podcast)

Στο 10ο βίντεο του αφιερώματος «Σύνταγμα και Πανδημία» ο Παύλος Ελευθεριάδης (Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) και η Αλκμήνη Φωτιάδου (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Δικηγόρος) συζητούν για τα δικαιώματα και την αλληλεγγύη στο πλαίσιο των περιορισμών που έχουν επιβληθεί για την αντιμετώπιση της διασποράς του Covid-19.

Περισσότερα

Podcast | Συναντήσεις στο Σύνταγμα Ε3:
Το αυγό του φιδιού. Χρυσή Αυγή, Κόμμα «Κασιδιάρη» και η άνοδος της Ακροδεξιάς σε Ελλάδα και Ευρώπη

Ο Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου & Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου, Ξενοφών Κοντιάδης και ο Δικηγόρος, συνήγορος Πολιτικής Αγωγής στη δίκη της Χρυσής Αυγής και τ. σύμβουλος στο ΔΣ ΔΣΑ, Θανάσης Καμπαγιάννης, συζητούν για την πολυετή δίκη της Χρυσής Αυγής, τις ρίζες και το μέλλον της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα, αλλά και την ενδεχόμενη συμμετοχή του κόμματος «Κασιδιάρη» στις βουλευτικές εκλογές της 21ης Μαΐου.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.

Subscribe

* indicates required
Email Format

Please select all the ways you would like to hear from Syntagma Watch:

You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.