Το 1994 ο κορυφαίος συνταγματολόγος Δημήτρης Θ. Τσάτσος, καθηγητής τότε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Hagen και στο Πάντειο, ήδη ευρωβουλευτής, αποφάσισε να περιβάλει με τη μορφή κοινωφελούς ιδρύματος τον επιστημονικό κοσμοπολιτισμό που διέκρινε την ακαδημαϊκή διαδρομή του. Ήταν η εποχή που η Ευρώπη έκανε άλματα προς τη διεύρυνση και την εμβάθυνση, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είχαν μόλις απεγκλωβιστεί από τα δεσμά της Σοβιετικής Ένωσης και η Ελλάδα πραγματοποιούσε σημαντικά βήματα εξευρωπαϊσμού.
Το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου απέκτησε νομική υπόσταση το 1995. Σκοπός του, να συμβάλλει στην ενίσχυση του δημοκρατικού και κοινωνικού κράτους δικαίου, στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, και να συνδράμει τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της πρώην ΕΣΣΔ στην ανοικοδόμηση των συνταγματικών θεσμών τους. Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 το Ίδρυμα συμβάλλει στην κατάρτιση νέων Συνταγμάτων, όπως της Πολωνίας και της Αλβανίας, καταθέτει προτάσεις για το νομικό καθεστώτος του Κοσόβου, επικουρεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με δράσεις από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη μέχρι την Κεντρική Ασία.
Στις δραστηριότητες του Ιδρύματος περιλαμβάνονται η διοργάνωση διεθνών συνεδρίων, ημερίδων και εκπαιδευτικών σεμιναρίων, επιστημονικές εκδόσεις, ερευνητικά προγράμματα, μελέτες και παροχή θεσμικής τεχνογνωσίας σε όλο τον κόσμο. Χωρίς κρατική χρηματοδότηση, αντλεί τους πόρους για τη μόνιμη στέγαση και υποστήριξη των δράσεων του χάρη στην ποιότητα των πιστοποιημένων υπηρεσιών που προσφέρει.
Η ζωή του Ιδρύματος χωρίζεται σε δύο φάσεις, με σημείο τομής το 2010 καθώς τότε φεύγει από τη ζωή ο ιδρυτής του, Δημήτρης Τσάτσος, και η χώρα εισέρχεται στην οικονομική κρίση. Μέχρι τότε, το έργο του Ιδρύματος επικεντρώνεται στους νέους συνταγματικούς θεσμούς, συμβάλλει στην υιοθέτηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου από πολλά κράτη και μετέχει σε διεθνείς διασκέψεις για την προστασία των δικαιωμάτων, δραστηριοποιούμενο σε περισσότερες από 25 χώρες σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Κεντρική Ασία και Αφρική με έργα που αφορούν τη λειτουργία της δικαιοσύνης, της δημόσιας διοίκησης, των αντιπροσωπευτικών σωμάτων και των ανεξάρτητων αρχών. Εγκαινιάζει επιστημονικές εκδοτικές σειρές, δημιουργεί διεθνή ακαδημαϊκά δίκτυα και προάγει τον εγχώριο συνταγματικό διάλογο.
Μετά το 2010, με αφορμή τους περιορισμούς που επιβάλλουν οι διαδοχικές κρίσεις, το Ίδρυμα εστιάζει τις δράσεις του στα θεμελιώδη δικαιώματα των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με έμφαση σε μελέτες και προγράμματα που αφορούν την ισότητα των φύλων και τη διαφορετικότητα, τα δικαιώματα ατόμων με αναπηρία, προσφύγων, μεταναστών και ευάλωτων ομάδων, την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ρητορικής μίσους, τα δικαιώματα του παιδιού. Επίσης αναλαμβάνει την ευθύνη του Εθνικού Σημείου Επαφής στο Δίκτυο για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα (FRANET), που συντονίζει ο Οργανισμός για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα της ΕΕ.
Ταυτόχρονα το Ίδρυμα αναπτύσσει δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για τα δικαιώματά τους και τη σημασία της συμμετοχής στις δημοκρατικές διαδικασίες. Το 2019 δημιουργεί το Παρατηρητήριο Συνταγματικών και Θεσμικών Εξελίξεων www.syntagmawatch.gr. Η διαδραστική ιστοσελίδα, που εμπλουτίζεται καθημερινά για όλα τα θεσμικά ζητήματα, έχει περισσότερους από 650.000 μοναδικούς επισκέπτες. Επίσης, από το 2021, στον ιστότοπο www.epoliteia.gr στεγάζονται eBooks και το ομώνυμο τριμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικό δημοσίου δικαίου, με ελεύθερη πρόσβαση στο περιεχόμενό τους.
Τιμώντας τον ιδρυτή του, σε συνεργασία με το γερμανικό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Συνταγματικών Μελετών του Πανεπιστημίου Hagen, το Ίδρυμα απονέμει κάθε δύο χρόνια το βραβείο Δημήτρης Τσάτσος σε προσωπικότητες με σημαντική συμβολή στην προαγωγή της ευρωπαϊκής ιδέας, μεταξύ των οποίων ο πρώην Πρόεδρος της Ιταλίας Giorgio Napolitano και ο πρώην Προέδρος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βασίλειος Σκουρής.
Το Ίδρυμα διοργανώνει στις 5 και 6 Μαΐου, στον Φάρο, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το διεθνές συνέδριο Tsatsos Foundation Forum, με θέμα «Σύνταγμα – Οικονομία – Ευρώπη», υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων. Διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι ομιλητές θα συζητήσουν για τη σχέση θεσμών και οικονομικής ανάπτυξης, τη δημοσιονομική διοίκηση και την ευρωπαϊκή οικονομική διακυβέρνηση, τις στρεβλώσεις που εμποδίζουν την επιχειρηματικότητα και τον συνταγματικό λαϊκισμό στην Ευρώπη. Μία ενότητα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Δημήτρη Τσάτσου, με σύντομες παρεμβάσεις ομοτέχνων του. Τέλος, ένα τραπέζι είναι αφιερωμένο στις προκλήσεις που θέτει ο πόλεμος στην Ουκρανία για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Άμυνας.
Το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου αποτελεί έναν διεθνώς αναγνωρισμένο επιστημονικό θεσμό. Προσδοκία μας είναι, βγαίνοντας από την οικονομική και υγειονομική κρίση, που συνοδεύτηκαν από μία οξεία κρίση θεσμών και αξιών, θα εισέλθει σε μία νέα φάση ως προς τα πεδία που θα είναι αναγκαία η συνεισφορά του.
Ξενοφών Κοντιάδης
Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο,
Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου.
* Περισσότερες πληροφορίες, εγγραφές και παρακολούθηση του διαδικτυακού μέρους του συνεδρίου εδώ.
