Πανδημία

Με βάση την αρχή της αναλογικότητας οι περιορισμοί που επιβάλλονται στην άσκηση ενός θεμελιώδους δικαιώματος πρέπει να εξυπηρετούν καταρχάς έναν θεμιτό σκοπό και να είναι κατάλληλοι (πρόσφοροι), αναγκαίοι και αναλογικοί υπό στενή έννοια για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Ο σκοπός αυτός θα πρέπει να εξυπηρετεί είτε την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων άλλων προσώπων στο πλαίσιο επίλυσης μίας σύγκρουσης δικαιωμάτων είτε άλλα έννομα αγαθά υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος.

Στο τρίτο βίντεο του αφιερώματος για τα θεσμικά και συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας ο Επίκουρος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., Γιώργος Καραβοκύρης, και η Αλκμήνη Φωτιάδου (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Δικηγόρος) συζητούν για το Δίκαιο της Ανάγκης, αναλύοντας την πολυσήμαντη έννοια της ανάγκης και την εφαρμογή της στο πλαίσιο των έκτακτων συνθηκών που θέτει η πανδημία.

Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας του Κορωνοϊού είναι πρωτόγνωροι και αφορούν δραστηριότητες της κοινωνικής μας ζωής που μέχρι πρότινος θεωρούνταν ότι πέραν των άλλων ανήκουν στον πυρήνα της ελεύθερης δραστηριότητάς μας. Υπό την έποψη της αρχής της επιφύλαξης του νόμου οι περιορισμοί αυτοί είναι συνταγματικά επιτρεπτοί.

Ο Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και Πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Ευάγγελος Βενιζέλος, και η Αλκμήνη Φωτιάδου (Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου, Δικηγόρος) συζητούν πώς μεταλλάσσει η πανδημία την έννοια και τη λειτουργία του δημόσιου χώρου, πώς κατοχυρώνεται ο ψηφιακός δημόσιος χώρος και πώς επηρεάζεται η δημοκρατία.

Η προστασία που παρέχεται στα προσωπικά δεδομένα μέσω του δικαιικού πλέγματος είναι συγκροτημένη στο ανώτερο δυνατό επίπεδο – συνταγματικό και ενωσιακό – παρουσιάζει πληρότητα και μεγάλη εξειδίκευση, δεν είναι όμως απόλυτη.

Το Syntagma Watch, ανταποκρινόμενο στην ανάγκη για εμπεριστατωμένη ενημέρωση κάθε ενδιαφερόμενου στη δύσκολη αυτή περίοδο της πανδημίας του Κορωνοϊού, ξεκινάει μια σειρά από βίντεο με εξειδικευμένους επιστήμονες, τα οποία επικεντρώνονται σε βασικά θεσμικά και συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας.

Είναι γεγονός ότι η παγκόσμια πανδημία του νέου κορωνοϊού αποτελεί απόδειξη ότι η πραγματικότητα ξεπερνά τα όρια οποιασδήποτε φαντασίας μας. Η αντιμετώπισή της εγείρει πληθώρα ερωτημάτων, μερικά εκ των οποίων άπτονται βιοηθικών στοχασμών. Τα ζητήματα είναι πολλά και δισεπίλυτα.

Δεν μπορεί να θεωρηθεί αντίθετη στην αρχή της αναλογικότητας η επιβολή των απαγορεύσεων και περιορισμών της ελευθερίας κίνησης, με την ΠΝΠ, για ένα σχετικά περιορισμένο χρονικό διάστημα. Υπό τις συνθήκες διαπιστωμένης γεωμετρικής αύξησης των κρουσμάτων και θανάτων εξ αιτίας της επιδημίας του κορωνοϊού, η διασπορά του απειλεί άμεσα και σοβαρά την υγεία του πληθυσμού, όχι ως αφηρημένο αγαθό, αλλά ως κατάσταση καθενός ατομικά, από την οποία εξαρτάται η πραγματική δυνατότητα άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Οι θεμελιώδεις αρχές και αξίες του Συντάγματος δεν αναστέλλονται ούτε υποβαθμίζονται κατά τη διάρκεια της κρίσης. Το κράτος πρόληψης κατοχυρώνεται συνταγματικά και διαθέτει τους αναγκαίους μηχανισμούς που επιτρέπουν στην έννομη τάξη να προσαρμόζεται σε έκτακτες ανάγκες χωρίς να απαιτείται συνταγματική μεταβολή ή παραβίαση του Συντάγματος.

Η ανθεκτικότητα των συνταγματικών δικαιωμάτων αποτελεί πυρήνα της ανθεκτικότητας του Συντάγματος, της δυνατότητάς του να υποδέχεται απρόβλεπτες κρίσεις συνεχίζοντας να επιτελεί τις βασικές του λειτουργίες. Ίσως η κρίση της πανδημίας φανερώσει τη σύνδεση ανάμεσα στην ανθεκτικότητα των πολιτών και της κοινωνίας με την ανθεκτικότητα του Συντάγματος.

Είναι βέβαιο και συνταγματικά προβλεπόμενο τόσο για την έκδοση πράξεων νομοθετικού περιεχομένου όσο και για την επίταξη, ότι η απειλή κατά της υγείας συνιστά τον πρώτο σε σπουδαιότητα αλλά και «καθαρότητα» λόγο επίκλησης έκτακτης κατάστασης, όπως είναι και προφανές ότι η προκληθείσα από τον κορωνοϊό πανδημία συνιστά σημαντική και άμεση απειλή κατά της δημόσιας υγείας. Υπ’ αυτό το πρίσμα τα μέτρα φαίνονται, στη γενικότητα τους, συνταγματικώς νόμιμα.