Στην Ελλάδα δεν προβλέπεται η απαγόρευση κόμματος λόγω των πολιτικών του θέσεων. Οι Έλληνες πολίτες, που έχουν το δικαίωμα να ψηφίζουν, μπορούν να ιδρύουν και να συμμετέχουν ελεύθερα σε πολιτικά κόμματα. Τα κόμματα είναι, με τη σειρά τους, ελεύθερα να παρουσιάσουν τις πολιτικές θέσεις τους στους πολίτες και να διεκδικούν την στήριξη και την ψήφο τους. Σε αντίθεση με ορισμένες χώρες, όπως η Γερμανία, τα ελληνικά δικαστήρια δεν μπορούν να απαγορεύσουν τη λειτουργία πολιτικού κόμματος.
Τα πολιτικά κόμματα όμως, πρέπει κατά τη δράση τους να τηρούν τους νόμους. Η συμμετοχή σε ένα κόμμα και η επίκληση μιας (οποιασδήποτε) πολιτικής ιδεολογίας δεν σημαίνει εξαίρεση από τους κανόνες που ισχύουν για όλους. Ανάμεσα στους κανόνες αυτούς είναι και οι διατάξεις που τιμωρούν με αυστηρές ποινές όσους συγκροτούν και όσους εντάσσονται σε εγκληματική οργάνωση (άρθρο 187 παρ. 1 ΠΚ).
Η αναγωγή ενός πολιτικού κόμματος σε εγκληματική οργάνωση
Εγκληματική οργάνωση, σύμφωνα με το δίκαιό μας, είναι μια ομάδα τριών ή περισσοτέρων προσώπων, δομημένη και με διαρκή δράση, που επιδιώκει τη διάπραξη συγκεκριμένων εγκλημάτων, όπως η ανθρωποκτονία, η βαριά σωματική βλάβη ή η απάτη. Ο νόμος προβλέπει ότι έγκλημα είναι η ίδια η δημιουργία της εγκληματικής οργάνωσης και η συμμετοχή ως μέλους σε αυτήν – ανεξάρτητα από το ποιος τέλεσε τελικά τα σχεδιαζόμενα εγκλήματα.
Όταν ένα κόμμα ή μια ομάδα εντός κάποιου κόμματος έχει τα χαρακτηριστικά αυτά, συμπίπτει με εγκληματική οργάνωση. Όταν, για παράδειγμα, επιδιώκει ανθρωποκτονίες, την άσκηση σωματικής βλάβης κατά διαφωνούντων, τη ληστεία ή την απάτη. Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, τα δικαστήρια πρέπει να κρίνουν ότι συντρέχουν οι απαιτούµενες από το νόµο προϋποθέσεις και κυρίως ότι υπάρχουν αποδείξεις συμμετοχής στην εγκληματική οργάνωση που κρύβεται πίσω από το κόμμα. Για αυτό δεν αρκεί απλώς και μόνο η ιδιότητα του μέλους στο κόμμα. Όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις, τα άτομα που δημιούργησαν ή εντάχθηκαν σε μια εγκληματική οργάνωση με κομματικά χαρακτηριστικά τιμωρούνται σύμφωνα με τον νόμο.
Στην περίπτωση αυτή, το δικαστήριο δεν απαγορεύει κάποιο πολιτικό κόμμα για τις ιδέες του, αλλά τιμωρεί την εγκληματική οργάνωση που βρίσκεται πίσω του. Άλλωστε, στην περίπτωση αυτή το κόμμα ξεκάθαρα παρεκκλίνει από τη συνταγματική του αποστολή που είναι «να εξυπηρετεί την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος» (άρθρου 29, παρ. 1 του Συντάγματος). Δεν είναι, δηλαδή, πλέον φορέας πολιτικών ιδεών, αλλά μηχανισμός διευκόλυνσης εγκληματικών πράξεων.
Μιχάλης Ιωαννίδης
Επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Max Planck Συγκριτικού Δημοσίου και Διεθνούς Δικαίου της Χαϊδελβέργης.
