Βουλή

Ο Κωνσταντίνος Μουρτοπάλλας γράφει για την οργάνωση των σχέσεων της Βουλής με τις ανεξάρτητες αρχές σύμφωνα με το Σύνταγμα και τον Κανονισμό της Βουλής.

Παρακολουθήστε την εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν το ΚΕΣΔ – Ίδρυμα Τσάτσου και το Syntagma Watch, με αφορμή την παρουσίαση του συλλογικού έργου «Σύνταγμα. Ερμηνεία κατ’ άρθρο, Ηλεκτρονική έκδοση» .

Την Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2023, το ΚΕΣΔ – Ίδρυμα Τσάτσου, σε συνεργασία με το Syntagma Watch συνδιοργανώνουν εκδήλωση με αφορμή την παρουσίαση του συλλογικού έργου «Σύνταγμα. Ερμηνεία κατ’ άρθρο, Ηλεκτρονική έκδοση» στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών.

Με αφορμή την υπόθεση Πάτση, η Ιφιγένεια Καμτσίδου γράφει για τα βουλευτικά ασυμβίβαστα, όπως αυτά περιγράφονται στο άρθρο 57 του Συντάγματος.

Στο 44ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, η Ευαγγελία-Ελισάβετ Κουλουμπίνη αναλύει την πρώτη παράγραφο του άρθρου 80 του Συντάγματος, η οποία ορίζει ότι “μισθός, σύνταξη, χορηγία ή αμοιβή ούτε εγγράφεται στον προϋπολογισμό του Kράτους ούτε παρέχεται χωρίς οργανικό ή άλλο ειδικό νόμο”.

Στο 43ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, η Ευαγγελία-Ελισάβετ Κουλουμπίνη αναλύει το άρθρο 79 του Συντάγματος, το οποίο περιγράφει τη διαδικασία κατάρτισης και ψήφισης του προϋπολογισμού, του απολογισμού, αλλά και του γενικού ισολογισμού του Κράτους.

Στο 42ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, η Μαριάνθη Καλυβιώτου αναλύει όψεις της λειτουργίας της Βουλής. Επικεντρώνεται, αφ’ ενός, στη χρονική διαρρύθμιση του βίου της (βλ., ιδίως, άρθρα 53§1 και 64 του Συντάγματος), αφ’ ετέρου, στη συγκρότηση, το περίγραμμα λειτουργίας και τις αρμοδιότητες των σχηματισμών της Βουλής και των οργάνων της (βλ., ιδίως, άρθρα 65§§2-4, 68§§1,3, 71, 72 του Συντάγματος).

Με αφορμή το ζήτημα που ανέκυψε με την παραχώρηση αίθουσας για συνεδρίαση στην Κ.Ο. του ΚΙΝΑΛ, οι Κωνσταντίνος Μουρτοπάλλας και Πάρης Τσούτσης εξετάζουν τον Κανονισμό της Βουλής, τον ρόλο του Προέδρου της, αλλά και τη σημασία του συμβιβασμού τύπου και ουσίας.

Ο Ξενοφών Κοντιάδης εξετάζει τη θεσμική σημασία της πρότασης δυσπιστίας, που συζητήθηκε στη Βουλή τις προηγούμενες ημέρες.

Με αφορμή τη συζήτηση που διεξάγεται αυτό το Σαββατοκύριακο στη Βουλή, ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης εξετάζει τη νομική φύση, τη διαδικασία, τις κοινοβουλευτικές συνέπειες, αλλά και τα ζητήματα που ανακύπτουν από την πρόταση δυσπιστίας. Παράλληλα, επιχειρεί μία αναδρομή στον θεσμό και τις περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκε μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1975.

Ο Κώστας Μποτόπουλος αναλύει τις συνταγματικές προβλέψεις για την πρόταση δυσπιστίας, με αφορμή τη συζήτηση που θα διεξαχθεί στη Βουλή.

Στο 37ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ, ο Ξενοφών Κοντιάδης αναλύει τα ουσιαστικά και διαδικαστικά όρια που τίθενται στο Σύνταγμα (άρθρο 110) για την αναθεώρησή του. Πώς και από ποιους λαμβάνεται η πρωτοβουλία; Ποια η διαδικασία και τα όργανα που εμπλέκονται; Μπορεί να αναθεωρηθεί και αν ναι, σε ποιο βαθμό το ίδιο το άρθρο 110; Και τέλος, με ποιον τρόπο εμπλέκεται η κοινωνία των πολιτών στον διάλογο της αναθεώρησης;

Στο 28ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, ο Χρήστος Παπαστυλιανός αναλύει την έννοια της κυριαρχίας, περιγράφοντας την ιστορική της εξέλιξη, αλλά και τις σύγχρονες προκλήσεις.

Ο Κωνσταντίνος Μουρτοπάλλας γράφει για τη σημασία της προσαρμοστικότητας των κοινοβουλευτικών διαδικασιών εν μέσω πανδημίας.

Στο 26ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, ο Χαράλαμπος Κουρουνδής αναλύει την έννοια της αντιπροσωπευτικής αρχής. Εξετάζει την ιστορική εξέλιξη της αντιπροσώπευσης, τη σχέση της με τη δημοκρατία, αλλά και τον ρόλο των κομμάτων και των εκλογών.

Ο Ξενοφών Κοντιάδης γράφει για τον νέο θεσμό της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας, εκφράζοντας προβληματισμό για τα θεσμικά και διαδικαστικά εμπόδια στην εφαρμογή του.

Η Βαρβάρα Γεωργοπούλου καταγράφει τα βασικά σημεία του νέου νόμου για τα ΑΕΙ, αλλά και την κοινοβουλευτική συζήτηση που προηγήθηκε της ψήφισής του.

Στο 16ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας, με τίτλο Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, η Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Δημόσιας Διοίκησης Παντείου Πανεπιστημίου, Ευαγγελία Μπάλτα, εξηγεί τι είναι ο Κρατικός Προϋπολογισμός. Αναλύει τις βασικές αρχές που τον διέπουν σύμφωνα με το Σύνταγμα, τη διάρθρωσή του, τον τρόπο που καταρτίζεται, αλλά και τη διαδικασία ψήφισής του.

Στο 15ο Βίντεο-Μάθημα της ειδικής εκπαιδευτικής ενότητας του Παρατηρητηρίου www.syntagmawatch.gr, με τίτλο Δεκάλεπτα Μαθήματα για το Σύνταγμα, ο Συνταγματολόγος-Δικηγόρος, Κώστας Μποτόπουλος, αναλύει τον ρόλο και τη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Περιγράφει τον ρόλο του/ης βουλευτή και του/ης Προέδρου της Βουλής, την εσωτερική συγκρότηση και λειτουργία της Βουλής των Ελλήνων και των Επιτροπών, αλλά και τις βασικές λειτουργίες του Κοινοβουλίου.

Τον Ιούνιο του 2020, το Υπουργείο Παιδείας έφερε στην Βουλή για ψήφιση ένα νομοσχέδιο που αντί να περιλαμβάνει διάταξη για τον τρόπο απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, επέβαλε την αναγραφή της διαγωγής των μαθητών στα απολυτήρια. Μια αναχρονιστική πολιτική απόφαση, καθώς τρία χρόνια πριν, με τον Ν.4485/2017 η διαγωγή είχε απαγορευθεί να σημειώνεται επί των απολυτηρίων και των άλλων πιστοποιητικών σπουδών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μετά την απόφαση 32/200 της Αρχής Προσωπικών Δεδομένων (7.9.2020) το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων φαίνεται να εξετάζει την συμμόρφωσή του ως προς το θέμα της διαγραφής της διαγωγής από τα απολυτήρια, αλλά ως προς το θέμα της απαλλαγής των θρησκευτικών υποστηρίζει ότι έχει συμμορφωθεί με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Με αφορμή την επερχόμενη διαδικασία για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας το Syntagma Watch εντάσσει στις δημοσιεύσεις του ένα αφιέρωμα για τον θεσμό του αρχηγού του κράτους, ο οποίος επιτελεί έναν θεμελιώδη ενοποιητικό ρόλο εντός της πολιτείας. Στο άρθρο που ακολουθεί ο κ. Χαράλαμπος Τσιλιώτης, Επίκουρος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, λαμβάνοντας υπόψη την επερχόμενη διαδικασία σε συνδυασμό με την πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση με την οποία τροποποιήθηκε η σχετική διάταξη (άρθρο 32 Σ) που ρυθμίζει την εκλογή αυτή, θίγει σημαντικές εκφάνσεις ως προς τη διαδικασία ανάδειξης του ΠτΔ (προτάσεις κομμάτων, φάσεις, ψηφοφορίες, εκλογή).

Υπάρχουν τέσσερις αλήθειες, βασισμένες στους κανόνες της λογικής και της δικονομίας, που φωτίζουν με το μόνο ορθό τρόπο το ζήτημα – στην πραγματικότητα πυροτέχνημα – που ήγειρε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε σχέση με την «εξαίρεση» δυο βουλευτών του από τις εν εξελίξει εργασίες της ειδικής κοινοβουλευτικής Επιτροπής.

Κατά τη συνταγματική αναθεώρηση που βρίσκεται σε εξέλιξη και οδεύει, με γρήγορο ρυθμό, προς την ολοκλήρωση, εμφανίστηκαν, και «λύθηκαν» από τους πολιτικούς πρωταγωνιστές, μια σειρά από διλήμματα, τα οποία διαμόρφωσαν τη φυσιογνωμία και βοηθούν στην κατανόηση και αποτίμηση του εγχειρήματος.

Από το τελευταίο διήμερο (16ης και 17ης Οκτωβρίου 2019) συνεδριάσεων της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος, είναι βέβαιο ότι θα αναθεωρηθούν τελικά τα άρθρα 62 (ακαταδίωκτο των βουλευτών) και 86 παρ. 3 (αποσβεστική προθεσμία για την ποινική δίωξη υπουργών), ενώ δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο αναθεώρησης του άρθρου 73 ως προς την καθιέρωση της δυνατότητας νομοθετικής πρωτοβουλίας των πολιτών.

Ήταν ορθή η απόφαση να μην παραστεί κανένα μέλος της κυβέρνησης από τα υπουργικά έδρανα στη συζήτηση για τη σύσταση της ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής προκαταρκτικής εξέτασης στην υπόθεση «σκευωρία περί της Novartis»; Από συνταγματική άποψη, όχι: η επίκληση του σεβασμού της διάκρισης των εξουσιών δεν ευσταθεί.

Η τέταρτη κατά σειρά στα χρόνια της Μεταπολίτευσης αναθεωρητική διαδικασία ξεκίνησε το 2018. Η πρώτη φάση της αναθεώρησης ολοκληρώθηκε στην Ολομέλεια μετά από σχετική συζήτηση με δύο ψηφοφορίες που απείχαν μεταξύ τους 1 μήνα (14.2.2019 & 14.3.2019). Οι διαδικασίες στην Αναθεωρητική Βουλή του 2019 θα έχουν διάρκεια που θα είναι χρονικά πιο κοντά στο τετράμηνο του 2008, δεδομένου ότι κεντρική θέση στην αναθεώρηση κατέχει η πρόταση για την αλλαγή του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Για πρώτη φορά μετά το 1975 στον Κανονισμό της Βουλής προβλέπονται συγκεκριμένες διατάξεις που εξειδικεύουν την αναθεωρητική διαδικασία: συγκρότηση ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για κάθε μία από τις δύο φάσεις της αναθεώρησης του Συντάγματος, υποβολή γραπτών προτάσεων στη Βουλή, προσδιορισμός αναθεωρητέων διατάξεων και κατάρτιση αιτιολογικής έκθεσης, διεξαγωγή δύο ονομαστικών ψηφοφοριών.

Η αλλαγή του εκλογικού νόμου ήταν μία από τις βασικές προεκλογικές εξαγγελίες του κυβερνώντος κόμματος. Ο εκλογικός νομοθέτης μπορεί να επαναφέρει το σύστημα bonus, όχι όμως απροϋπόθετο. Η αύξηση του ορίου εισόδου στη Βουλή από 3% σε 4% ή το πολύ σε 5%, είναι οριακά ανεκτή από συνταγματική άποψη. Τα περί αυξήσεως του αριθμού των βουλευτών Επικρατείας σε είκοσι αποτελούν προφανώς εσφαλμένες πληροφορίες. Το άρθρο 51 παρ. 4 του Συντάγματος δεν «δημιουργεί» ex novo ένα δικαίωμα που δεν το είχαν οι Έλληνες του εξωτερικού, αλλά απλώς θέλει να διευκολύνει την άσκησή του (π.χ. με την επιστολική ψήφο).

Ξεκίνησαν την Τετάρτη οι εργασίες της Επιτροπής Αναθεώρησης και αμέσως διαφάνηκε, μεταξύ άλλων, ότι εξακολουθεί να υπάρχει αγεφύρωτη διάσταση απόψεων μεταξύ συμπολίτευσης και αξιωματικής αντιπολίτευσης ως προς τα άρθρα που αφορούν στις σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας. Αντίθετα, σε ό,τι αφορά το ζήτημα του όρκου, φαίνεται να υπάρχει σύγκλιση απόψεων μεταξύ των κομμάτων. Προς το παρόν βέβαια υπάρχει διαφωνία ως προς το εάν θα είναι μόνο πολιτικός ο όρκος.

Το άρθρο 110 του Συντάγματος του 1975, ακολουθώντας τη λογική των προηγουμένων Συνταγμάτων, αναθέτει στη Βουλή την αποκλειστική αρμοδιότητα εκκίνησης, διεξαγωγής και ολοκλήρωσης της αναθεωρητικής διαδικασίας μη προβλέποντας κανένα ρόλο για την κυβέρνηση.

Πώς εκλαμβάνεται η αναθεωρητική διαδικασία του Συντάγματος μέσα στο χρόνο και ποια η σημασία της; Το Syntagma Watch συνεχίζοντας το ειδικό αφιέρωμα για το καίριο ζήτημα της Αναθεώρησης του Συντάγματος ξεκινάει μία σχετική με το θέμα περιοδολόγηση από το Σύνταγμα του 1844 μέχρι την εν εξελίξει αναθεωρητική διαδικασία. Οι επισκέπτες του Syntagma Watch μπορούν ελεύθερα να εκφράσουν τις απόψεις τους κάτω από τα δημοσιεύματα των επιστημονικών συνεργατών της ιστοσελίδας, οι οποίοι μέσα από πρωτότυπα άρθρα ανάλυσης ερμηνεύουν στον μη εξειδικευμένο αναγνώστη με προσιτό τρόπο τις σχετικές εξελίξεις.

Οι υποστηρικτές της υπεραυξημένης ή αυξημένης πλειοψηφίας για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας στην Ελλάδα προκειμένου να διασφαλιστεί ο υπερκομματικός ρόλος του φαίνεται να μη λαμβάνουν υπόψη ότι το βασικό στοιχείο σύνδεσης του Προέδρου της Δημοκρατίας με μια μονοκομματική ή παραταξιακή πλειοψηφία είναι η φανερή (ονομαστική) ψηφοφορία για την εκλογή του (άρθρο 32 παρ. 1 Συντ.), που αποτελεί μια διεθνή πρωτοτυπία του Ελληνικού Συντάγματος.

Η συνταγματική αναθεώρηση που ξεκίνησε στην προηγούμενη Βουλή και πρόκειται να ολοκληρωθεί στην παρούσα είναι πράγματι αναγκαία και θα μπορούσε να αποβεί επωφελής, σύμφωνα με τον Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου Ξενοφών Κοντιάδη. Το Syntagma Watch με αφορμή τις διαδικασίες που αναμένονται να ξεκινήσουν το επόμενο διάστημα στη Βουλή για τη θεσμική αναμόρφωση της χώρας δημιουργεί ένα νέο αφιέρωμα στο πλαίσιο του οποίου θα σκιαγραφηθεί η πρακτική της αναθεωρητικής διαδικασίας από το Σύνταγμα του 1844 έως και σήμερα και στη συνέχεια θα παρουσιαστούν στοιχεία και λεπτομέρειες για την εν εξελίξει διαδικασία (2018-2019). Οι επισκέπτες του Syntagma Watch μπορούν ελεύθερα να εκφράσουν τις απόψεις τους κάτω από τα δημοσιεύματα των επιστημονικών συνεργατών της ιστοσελίδας, οι οποίοι μέσα από πρωτότυπα άρθρα ανάλυσης θα ερμηνεύσουν με προσιτό στον μη εξειδικευμένο αναγνώστη τρόπο τις σχετικές εξελίξεις.

Ο βρετανικός κοινοβουλευτισμός, παρά τις ασφυκτικές πιέσεις που δέχεται λόγω της διαδικασίας του Brexit και της πολιτικής αστάθειας που έχει προκληθεί εξ αυτού, έδειξε ότι αντιστέκεται σθεναρά και αποτελεί αναμφίβολα, ακόμα και σε τόσο δύσκολες πολιτικά συνθήκες, πρότυπο λειτουργίας και πηγή έμπνευσης.

Ο θεσμός της αναστολής των εργασιών της Βουλής, μπορεί μεν να υφίσταται, αλλά βυθίζει τη Βρετανία σε μία σοβαρότατη συνταγματική κρίση, η οποία θα δούμε πώς θα εξελιχθεί. Είναι και παραμένει ανοικτό το ερώτημα αν συμφέρει ή όχι το Brexit με ή χωρίς συμφωνία. Η πρωτοβουλία για αναστολή των εργασιών της Βουλής σκοπεύει να εμποδίσει τη συζήτηση και τη λήψη απόφασης από τη Βουλή πάνω στην κρίσιμη αυτή στάθμιση, για την οποία είναι αρμόδια.

Ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών – μέσα από την πένα του μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου και Συμβούλου Παναγιώτη Περάκη – συμμετέχει ενεργά στη δημόσια διαβούλευση, κάνοντας τη δική του επιστημονική παρέμβαση πάνω στο καίριο αυτό ζήτημα μέσα από τη διατύπωση μιας σειράς ενστάσεων και προτάσεων.

Το γερμανικό εκλογικό σύστημα είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστεί στη χώρα μας ατόφιο, όπως εφαρμόζεται στην Γερμανία. Κι αυτό γιατί η συνολική κατανομή των εδρών γίνεται με την απλή αναλογική που σπάνια εξασφαλίζει αυτοδυναμία.

Τρεις είναι οι υποθέσεις σχηματισμού Κυβέρνησης, μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου, ανάλογα με την κοινοβουλευτική δύναμη των κομμάτων, καθώς και τις ενέργειες που προβλέπει το Σύνταγμα (άρθρα 37 και 84), σύμφωνα με την αρχή της δεδηλωμένης και τον συνταγματικό σκοπό της κυβερνησιμότητας.

Η τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα έφερε στο προσκήνιο διάφορες όψεις της αρχής της αμεροληψίας που συνδέονται με το ζήτημα της υποκρισίας και του κυνισμού στην πολιτική. Αν θέλουμε να ασκήσουμε την εξουσία με αμερόληπτο τρόπο, αυτό συνεπάγεται ορισμένες δεσμεύσεις και περιορισμούς. Μπορεί να ανταποκριθούμε σε αυτό το βάρος, παρότι πολιτικά, κομματικά, δεν συμφέρει. Είναι όμως δύσκολο να έχουμε και τα δύο: το ηθικό πολιτικό επιχείρημα ότι είμαστε αμερόληπτοι και το επιθυμητό αποτέλεσμα να κάνουμε αυτό που μας συμφέρει πολιτικά και προτιμούμε κομματικά.

Η πρόσφατη εξαγγελία του Πρωθυπουργού για διενέργεια πρόωρων εθνικών εκλογών, ασχέτως του λόγου που την προκάλεσε, πυροδοτεί πολιτικές, αλλά και σημαντικές συνταγματικές εξελίξεις.

Στην περίπτωση πρόωρων εκλογών λαμβάνει χώρα διάλυση της Βουλής και η Κυβέρνηση διαθέτει συνταγματικά δύο επιλογές: είτε να παραιτηθεί ώστε να διενεργηθούν εκλογές από την «οικουμενική» (από όλα τα κόμματα της Βουλής) ή την «υπηρεσιακή» (με Πρωθυπουργό έναν ή μία εκ των Προέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων) Κυβέρνηση είτε να ζητήσει την ανανέωση της λαϊκής εντολής για την αντιμετώπιση εθνικού θέματος εξαιρετικής σημασίας.

Η πρόταση δυσπιστίας κατά του Αναπληρωτή Υπουργού Υγείας Πολάκη δεν αφορούσε την πολιτική του για την Υγεία. Αφορούσε μία πολύ συγκεκριμένη δήλωσή του που αξιολογήθηκε από την αξιωματική αντιπολίτευση (και όχι μόνο) ως τόσο επίμεμπτη, ώστε δικαιολογούσε την υποβολή πρότασης δυσπιστίας εναντίον του.

Η αναθεώρηση του Συντάγματος στην ελληνική περίπτωση μοιάζει με ένα δύσκολο ταξίδι, το οποίο οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) δεν φαίνονται διατεθειμένες να το πραγματοποιήσουν ορθά, αφού ετοιμάζουν βαλίτσες.

Η υπονόμευση του Κοινοβουλευτισμού μέσα από μικροπολιτικές συναλλαγές εντός της Βουλής όχι μόνο απωθεί τους πολίτες, εκτρέφοντας τη δυσπιστία απέναντι στη Βουλή, αλλά παράλληλα φανερώνει πολιτικούς με επιδιώξεις ανέλεγκτης εξουσίας, χωρίς θεσμικά αντίβαρα και δικαιοκρατικά αντισταθμίσματα.