Συμβούλιο της Επικρατείας

Τον Ιούνιο του 2020, το Υπουργείο Παιδείας έφερε στην Βουλή για ψήφιση ένα νομοσχέδιο που αντί να περιλαμβάνει διάταξη για τον τρόπο απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, επέβαλε την αναγραφή της διαγωγής των μαθητών στα απολυτήρια. Μια αναχρονιστική πολιτική απόφαση, καθώς τρία χρόνια πριν, με τον Ν.4485/2017 η διαγωγή είχε απαγορευθεί να σημειώνεται επί των απολυτηρίων και των άλλων πιστοποιητικών σπουδών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μετά την απόφαση 32/200 της Αρχής Προσωπικών Δεδομένων (7.9.2020) το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων φαίνεται να εξετάζει την συμμόρφωσή του ως προς το θέμα της διαγραφής της διαγωγής από τα απολυτήρια, αλλά ως προς το θέμα της απαλλαγής των θρησκευτικών υποστηρίζει ότι έχει συμμορφωθεί με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Η Ολομέλεια του ΣτΕ στις πολυαναμενόμενες αποφάσεις της 14ης Ιουλίου 2020 επιχείρησε να δώσει μια σολομώντειο λύση στο μακροχρόνιο θέμα των αναδρομικών των συνταξιούχων, σταθμίζοντας τα αντικρουόμενα συμφέροντα. Λειτουργώντας ως ένα de facto συνταγματικό δικαστήριο, σε μια εποχή που η Ελλάδα δεν έχει ακόμη διαφύγει του κινδύνου δημοσιονομικού εκτροχιασμού, το Συμβούλιο της Επικρατείας περιορίζει ένα τεράστιο δημοσιονομικό κόστος για το κράτος ενώ παράλληλα αναγνωρίζει και ένα περιθώριο δικαστικών διεκδικήσεων.

Η σύναψη της Συμφωνίας των Πρεσπών παρέσχε στη θεωρία και στη νομολογία μία σπάνια ευκαιρία να επανεξετάσουν την έννοια των κυβερνητικών πράξεων και μάλιστα εκείνων που ανάγονται στην εξωτερική πολιτική του Κράτους. Για πρώτη φορά, η ίδια η σύναψη μίας διεθνούς συνθήκης (και όχι απλώς πράξη κατ’ επιταγή διεθνούς συνθήκης) αποτέλεσε αντικείμενο ακυρωτικής δίκης ενώπιον του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΣτΕ (1880 και 1888/2019) η υπαγωγή στην ασφάλιση κατηγοριών ασφαλισμένων με ουσιωδώς διαφορετικές συνθήκες απασχόλησης και παραγωγής εισοδήματος, υπό ενιαίους κανόνες εισφορών και παροχών, αντίκειται στη συνταγματική αρχή της ισότητας, αφού συνιστά ενιαία μεταχείριση προσώπων που τελούν υπό διαφορετικές συνθήκες. Ποιο είναι, όμως, το πλαίσιο για τη θέσπιση των κανόνων που αφορούν τις ασφαλιστικές εισφορές και ποιες οι εναλλακτικές νομοθετικές επιλογές;

Οι δικαστικές αποφάσεις του ΣτΕ Ολ 1880-1891/2019 αφορούν σε ένα ευρύτατο φάσμα των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου, με τον οποίο επιχειρήθηκε η εκ βάθρων μεταρρύθμιση του πολύπαθου ασφαλιστικού συστήματος στην Ελλάδα. Οι αποφάσεις αυτές είναι καρπός συλλογικής και συντονισμένης κινητοποίησης πολυάριθμων επαγγελματικών συλλόγων και συνδικαλιστικών οργανώσεων της χώρας.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο ανώτατος άρχοντας, είναι «πολιτικά ανεύθυνος» με την έννοια ότι για τις πράξεις του την πολιτική ευθύνη φέρει η κυβέρνηση. Αυτό επιτυγχάνεται με τον θεσμό της προσυπογραφής. Στο πλαίσιο αυτό, ένα κρίσιμο ερώτημα που τίθεται αναφορικά με την απόφαση της προηγούμενης κυβέρνησης για το διορισμό της δικαστικής ηγεσίας είναι το εξής: η αρμοδιότητα του ΠτΔ προς έκδοση της πράξης που του προτείνει και προσυπογράφει το υπουργικό συμβούλιο είναι υποχρεωτική για αυτόν ή αντίθετα είναι πράξη διακριτικής ευχέρειας, την οποία μπορεί κατά την κρίση του να αρνηθεί;

Το δίμηνο Μάιος – Ιούνιος 2019 εν μέσω Ευρωεκλογών, Αυτοδιοικητικών Εκλογών και εσπευσμένης προκήρυξης Βουλευτικών Εκλογών τέθηκαν αλληλένδετα συνταγματικά ζητήματα, που φανερώνουν ότι η επικαιρότητα βρίθει θεμάτων θεσμικού ενδιαφέροντος, των οποίων η προσέγγιση εμπεριέχει, άμεσα ή έμμεσα, αναφορά σε συνταγματικές έννοιες ή κανόνες.

Την εβδομάδα που πέρασε (20-26 Μαΐου 2019) παράλληλα με την αναμονή των Ευρωεκλογών και των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών η διαρροή μιας απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας έθεσε δύο διαχρονικά συνταγματικά ζητήματα. Επιπλέον, η ταυτόχρονη διεξαγωγή των Ευρωεκλογών και των περιφερειακών και δημοτικών εκλογών έθεσε μια πλειάδα συνταγματικών ζητημάτων.

Είναι ορθή η επίκριση που έκανε η πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με την διαρροή της υποτιθέμενης έκβασης της δίκης για τα δώρα των δημοσίων υπαλλήλων; Το πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα το φαινόμενο της θεσμικής χαλάρωσης διαβρώνει τον ρόλο και την αποστολή της θεσμικής δεοντολογίας.

Πέντε Ανώτατοι Δικαστές και Καθηγητές Πανεπιστημίου τοποθετούνται πάνω στα όρια του δικαστικού ελέγχου ζητημάτων συνταγματικότητας που επηρεάζουν ή και ανατρέπουν τους δημοσιονομικούς στόχους. Αφορμή η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας που, σύμφωνα με τις διαρροές, έκρινε κατά πλειοψηφία συνταγματική την νομοθετική κατάργηση του δώρου Χριστουγέννων και Πάσχα και του επιδόματος αδείας των δημοσίων υπαλλήλων.