Ένας από τους πιο ύπουλους κινδύνους που απειλεί την σύγχρονη ζωή της χώρας είναι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε θεσμική χαλάρωση. Πρόκειται για τη σχετικοποίηση πάγιων θεσμικών υποχρεώσεων με την ανοχή συμπεριφορών και πρακτικών που υπονομεύουν τους θεσμούς και δοκιμάζουν τις αντοχές τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας θεσμικής χαλάρωσης αποτελεί η διαρροή στον Τύπο του αποτελέσματος της διάσκεψης των δικαστηρίων σε πολιτικά σημαντικές και κοινωνικά κρίσιμες υποθέσεις, ιδίως του Συμβουλίου της Επικρατείας, παρά την μυστικότητα της διάσκεψης και την απαγόρευση δημοσιοποίησης των απόψεων που διατυπώνονται στα πλαίσια της. Η πρακτική αυτή οδηγεί στο απαράδεκτο και άτοπο αποτέλεσμα να ανακοινώνεται ανεπίσημα, συχνά αναξιόπιστα και πολύ πριν από την δημοσίευση της απόφασης το αποτέλεσμα της δίκης και παρά το γεγονός ότι το σκεπτικό της απόφασης μπορεί να γνωστοποιηθεί πολύ αργότερα.
Επιπτώσεις της θεσμικής χαλάρωσης στα όρια μεταξύ των εξουσιών
Ορθά η πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας κα Αικατερίνη Σακελλαρόπουλου επέκρινε την διαρροή της υποτιθέμενης έκβασης της δίκης για τα δώρα των δημοσίων υπαλλήλων. Το πρόβλημα είναι ότι στην Ελλάδα η χαλαρότητα αυτή διαβρώνει τον ρόλο και την αποστολή της θεσμικής δεοντολογίας. Αντί για την επίταση των υποχρεώσεων και των νομικών δεσμεύσεων με γνώμονα την προάσπιση στον ύψιστο βαθμό της ακεραιότητας του θεσμού, εν προκειμένω του Συμβουλίου της Επικρατείας και του ρόλου του ως δικαστηρίου με κεντρική θέση στο σύστημα ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων της Ελλάδας, η θεσμική χαλάρωση καθιστά λιγότερο διακριτά, λιγότερο ευκρινή και σαφή τα όρια μεταξύ των εξουσιών και τις επεμβάσεις από τις οποίες πρέπει να προφυλαχθεί το Δικαστήριο, επειδή είναι ανεπίτρεπτες.
Τέτοιες είναι όχι μόνο οι επιρροές της εκτελεστικής εξουσίας, δηλαδή της κυβέρνησης και των υπουργών, αλλά και οι επαφές της τέταρτης εξουσίας, δηλαδή του Τύπου και των δημοσιογράφων με τους δικαστές, εφόσον γίνονται ανώνυμα και είναι αντιδεοντολογικές. Η ανώνυμη και αναρμόδια διαρροή του αποτελέσματος της δίκης δεν αρμόζει σε ένα ανώτατο δικαστήριο του κύρους του Συμβουλίου της Επικράτειας.
Γιάννης Τασόπουλος
Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Δικηγόρος