Search
Close this search box.
Ο Αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας συνδέθηκε από την πρώτη στιγμή με το αίτημα των επαναστατημένων Ελλήνων για εγκαθίδρυση συνταγματικού πολιτεύματος. Το αίτημα αυτό εκφράστηκε αρχικά με την ψήφιση των αυτοσχέδιων «τοπικών πολιτευμάτων», δηλαδή συνταγματικών κειμένων που καταρτίσθηκαν και ίσχυσαν σε περιφερειακό επίπεδο κατά τις απαρχές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας (1821).

Η εγκαθίδρυση των τοπικών πολιτευμάτων συνδέεται με τις απαρχές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Από το Μάιο του 1821 έως τα τέλη του ίδιου έτους οι νίκες των επαναστατικών δυνάμεων και η εκδίωξη των οθωμανικών Αρχών δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία τοπικών διοικητικών δομών. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, ποικίλοι πολιτικοί παράγοντες, φορείς παραδοσιακών και νεωτερικών ιδεολογιών, διεκδίκησαν την πολιτική εξουσία στον ελλαδικό χώρο, έχοντας διαφορετικά οράματα για την πολιτειακή συγκρότηση του επαναστατημένου έθνους.

Ο Αγώνας της Ελληνικής Ανεξαρτησίας συνδέθηκε από την πρώτη στιγμή με το αίτημα των επαναστατημένων Ελλήνων για εγκαθίδρυση συνταγματικού πολιτεύματος. Το αίτημα αυτό εκφράστηκε, κατ’ αρχάς, με την ψήφιση των αυτοσχέδιων «τοπικών πολιτευμάτων». Με τον όρο αυτό αποδίδονται τα συνταγματικά κείμενα που καταρτίσθηκαν και ίσχυσαν σε περιφερειακό επίπεδο κατά τις απαρχές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας (1821).

Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν τα εξής κείμενα:

  • Ο Οργανισμός της Πελοποννησιακής Γερουσίας
  • Ο Γενικός Οργανισμός της Πελοποννήσου
  • Η Νομική Διάταξη της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος
  • Ο Οργανισμός της Γερουσίας της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος

Από τα παραπάνω συνταγματικά κείμενα, η Νομική Διάταξη της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος θεωρείται ως το αρτιότερο του είδους της. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι πρόκειται για το μοναδικό από τα τοπικά πολιτεύματα στο οποίο διαλαμβάνεται αναφορά στην προοπτική να εγκαθιδρυθεί πολίτευμα συνταγματικής μοναρχίας.

Ο μεταβατικός χαρακτήρας των τοπικών πολιτευμάτων

Με τη σύνταξη των προαναφερθέντων τοπικών πολιτευμάτων εκδηλώθηκε στον ελλαδικό χώρο μια τάση πολυαρχικής διακυβέρνησης. Αυτά τα τοπικής εμβέλειας πρώιμα συνταγματικά κείμενα είχαν μεταβατικό χαρακτήρα, ενώ οι ρυθμίσεις τους αποτελούσαν κράμα δημοκρατικών και ολιγαρχικών στοιχείων. Με την ψήφισή τους, οι ηγεσίες των τοπικών κοινωνιών επιδίωκαν να ενσωματώσουν στην αναδυόμενη συνταγματική πολιτεία των επαναστατημένων Ελλήνων στοιχεία από την παραδοσιακή κοινωνία του υπό οθωμανική κυριαρχία Ελληνισμού.

Ο βίος των τοπικών πολιτευμάτων υπήρξε βραχύτατος, καθώς ξεπεράστηκαν από τη δυναμική των πολιτικών και θεσμικών εξελίξεων, που οδήγησαν στην ψήφιση εθνικών Συνταγμάτων. Αυτά τα ιδιόμορφα συνταγματικά πολιτεύματα υπήρξαν εξαιρετικώς βραχύβια, καθώς καταργήθηκαν με απόφαση της Β΄ Εθνικής Συνελεύσεως του Άστρους στις 30/3/1823.

Στην ίδια κατηγορία εμπίπτουν ακόμη άλλα τρία τοπικά συνταγματικά κείμενα που ίσχυσαν στον ελλαδικό χώρο κατά την περίοδο της Εθνεγερσίας:

  • Το «Στρατοπολιτικόν Σύστημα» της Σάμου (1821-1828).
  • Η «Οργανική Διάταξη» της Σάμου (1832).
  • Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» της Κρήτης (1822-1823).

Τα παραπάνω τρία τοπικά συνταγματικά κείμενα συνέβαλαν στη δημιουργία ενός ιδιαίτερου ιστορικού-θεσμικού κεκτημένου, δεδομένου ότι τα δύο νησιά (Σάμος, Κρήτη) δεν περιελήφθησαν, αρχικά, στον εθνικό κορμό.

«Στρατοπολιτικός Διοργανισμός της Νήσου Σάμου»

Το κείμενο συντάχθηκε από τον Λυκούργο Λογοθέτη και ψηφίστηκε στη Σάμο, στις 12/5/1821, κατά τη διάρκεια του επαναστατικού αγώνα. Με αυτό καθιερώθηκε το λεγόμενο «Στρατοπολιτικό Σύστημα», που ανέθετε το σύνολο των εξουσιών στο «Γενικό Διοικητή της Πατρίδος». Το πολίτευμα ίσχυσε μέχρι το 1834.

«Οργανική Διάταξη» Σάμου

Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου του 1832, η Σάμος αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη ηγεμονία υποτελής στο σουλτάνο. Το σχήμα της ηγεμονικής διοίκησης προσδιορίστηκε από την «Οργανική Διάταξη», εξασφαλίζοντας εσωτερική αυτοδιοίκηση με δική της κυβέρνηση και νομοθετικό σώμα, ιθαγένεια, σημαία, οικονομικό, φορολογικό, δικαστικό και εκπαιδευτικό σύστημα.

Πηγή: Τα Ελληνικά Συντάγματα και η Ιστορία τους (1797-1875), Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, Αθήνα 2012.

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Η περίοδος της Συνταγματικής Μοναρχίας (1844-1862)

Το Σύνταγμα του 1844 ήταν ένα συμβόλαιο ανάμεσα στο μονάρχη και το Έθνος («Σύνταγμα-συνάλλαγμα») και εγκαθίδρυσε εκ νέου το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας. Όπως όλα τα ελληνικά Συντάγματα και αυτό υιοθετούσε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών και περιλάμβανε τον κατάλογο των βασικών θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, ωστόσο αναγνώριζε στο μονάρχη εκτεταμένες αρμοδιότητες.

Περισσότερα

Αρχή Διάκρισης των Εξουσιών: Τι είναι και τι διασφαλίζει;

Παρά τις διαφορές μεταξύ των χωρών ως προς την αυστηρότητα με βάση την οποία εφαρμόζεται η διάκριση των εξουσιών, όλα τα κράτη συμφωνούν ότι η εν λόγω αρχή είναι απαραίτητο συστατικό του κράτους δικαίου και συνεπώς ο σεβασμός της από τις τρεις εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.

Περισσότερα

Τα Συντάγματα της Εθνεγερσίας – Α΄ Ελληνική Δημοκρατία (1821-1827)

Όλα τα Συντάγματα της Εθνεγερσίας διακήρυσσαν το δημοκρατικό (αβασίλευτο) χαρακτήρα του πολιτεύματος και περιείχαν εκτενείς καταλόγους θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ωστόσο, στο πλαίσιο ανάδειξης των πρώτων κομματικών σχηματισμών στην Ελλάδα υπό την επήρεια των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) η επικρατούσα πολιτική αντιπαράθεση οδήγησε σύντομα στην εμφύλια διαμάχη (1823-1825), εξέλιξη η οποία υπονόμευσε την εφαρμογή των υιοθετηθέντων από τις Εθνικές Συνελεύσεις των Ελλήνων Συνταγμάτων.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.

Subscribe

* indicates required
Email Format

Please select all the ways you would like to hear from Syntagma Watch:

You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.