Search
Close this search box.
Οι όροι ιθαγένεια και υπηκοότητα έχουν ακριβώς την ίδια σημασία. Και οι δύο δηλώνουν τη σχέση του ανθρώπου με το κράτος στο λαό του οποίου αυτός ανήκει, είναι δηλαδή πολίτης.

Ερώτηση Πολίτη:

  • Ποιες οι νομικές και φιλολογικές έννοιες της ιθαγένειας και της υπηκοότητας;
  • Υπάρχει απόσταση μεταξύ των ερμηνειών και αν ναι, γιατί;
  • Υπάρχει κατεύθυνση/οδηγία/υποχρέωση που να απορρέει από το ευρωπαϊκό ενωσιακό δίκαιο ή ευρωπαϊκούς Θεσμούς αναφορικά με κτήση ιθαγένειας ή υπηκοότητας στα κράτη μέλη;
  • Κάθε μέλος είναι ελεύθερο να καθορίσει τα κριτήρια κτήσης;

Απάντηση:

Οι όροι ιθαγένεια και υπηκοότητα έχουν ακριβώς την ίδια σημασία. Και οι δύο δηλώνουν τη σχέση του ανθρώπου με το κράτος στο λαό του οποίου αυτός ανήκει, είναι δηλαδή πολίτης. Στα ελληνικά λοιπόν, ιδιότητα του Έλληνα πολίτη, ιθαγένεια και υπηκοότητα είναι συνώνυμα.

Στην ελληνική πολιτική ιστορία, η χρήση του όρου ιθαγένεια (ιθυς+γένος) παραπέμπει στο ορθόδοξο γένος, στη θρησκευτική κοινότητα των επαναστατημένων ορθόδοξων που σταδιακά μεταμορφώνεται στο ελληνικό έθνος κατά τη διάρκεια της του δέκατου ένατου αιώνα.

Ο όρος υπηκοότητα (υπό+ακοή) έχει μοναρχική προέλευση και χρησιμοποιούνταν παλαιότερα, όταν επί βασιλείας χρησιμοποιούσαμε τον όρο «υπήκοος» και όχι «πολίτης», ώστε να εκφράσουμε την υποδούλωση στην κυριαρχία του εξουσιαστή. Για το λόγο αυτό, πολιτειακά είναι πιο αποδεκτός ο όρος «ιθαγένεια», αλλά και η «υπηκοότητα» είναι νομικά και διοικητικά δόκιμος όρος.

Ο ρόλος του κράτους στην κτήση ή απώλεια της ιθαγένειας

Στη νομική θεωρία, η ιθαγένεια αποτελεί κριτήριο βάσει του οποίου συγκροτείται ο λαός, που μαζί με την εξουσία και την επικράτεια συγκροτούν το κράτος, είναι δηλαδή ο δεσμός του ατόμου με την πολιτεία στην οποία ανήκει.  Το ίδιο ισχύει και στη διοικητική πρακτική, όπου βλέπουμε ότι ο όρος ιθαγένεια έχει παγιωθεί στον επίσημο θεσμικό λόγο.

Ιθαγένεια είναι ο νομικός δεσμός του ατόμου προς το κράτος με το οποίο το άτομο καθίσταται μέρος του λαού. Ο δεσμός αυτός δημιουργείται και καθορίζεται αποκλειστικά από το εσωτερικό δίκαιο του κράτους. Κάθε κράτος ορίζει πως αποκτά και πως χάνει κάποιος την ιθαγένειά του, με άλλα λόγια το ποιος είναι και ποιος δεν είναι πολίτης μιας χώρας είναι θέμα που ανήκει στον πυρήνα της κυριαρχίας του κάθε κράτους. 

Η ιθαγένεια αποκτάται είτε με τη γέννηση (αρχική ιθαγένεια) είτε μεταγενέστερα (επίκτητη ιθαγένεια). Για την απονομή της αρχικής ιθαγένειας, τα κράτη υιοθετούν κατά βάση δύο συστήματα είτε το δίκαιο του αίματος είτε το δίκαιο του εδάφους.

Το δίκαιο του αίματος είναι η τεχνική κτήσης της ιθαγένειας των γονέων ή του γονέα από το τέκνο. Είναι ο ασφαλέστερος τρόπος απόδοσης και αναπαραγωγής κάθε ιθαγένειας και για το λόγο αυτόν δεν υπάρχει κράτος που να μην έχει δίκαιο του αίματος.  Παράλληλα όμως έχουμε πολιτείες στις οποίες συνυπάρχει με το δίκαιο του εδάφους, που ουσιαστικά προβλέπει αυτόματη ή ημιαυτόματη κτήση της ιθαγένειας υπό προϋποθέσεις για τα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στο έδαφος της χώρας. Αυτόματο δίκαιο του εδάφους, δηλαδή αυτοδίκαιη κτήση της ιθαγένειας με τη γέννηση, χωρίς άλλες προϋποθέσεις, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, δεν υπάρχει στην Ευρώπη. Υπήρχε στην Ιρλανδία ως το 2004 όπου και καταργήθηκε με δημοψήφισμα. 

Πλέον στην Ευρώπη έχουμε αυτό που ονομάζεται “δίκαιο της  διαμονής” jus domicili. Αυτό ισοδυναμεί με την κτήση της ιθαγένειας του κράτους στο οποίο ζει, κοινωνικοποιείται και ανατρέφεται κανείς. Η ιθαγένεια εδώ είναι αγώγιμο δικαίωμα. Εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις το κράτος δεν μπορεί να την αρνηθεί. Αυτό υπάρχει στη χώρα μας από το 2010 και με το σύντομο διάλειμμα που επιβλήθηκε από μια απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2013 υπάρχει εκ νέου από το 2015.

Τέλος, όλα  τα κράτη προβλέπουν στη νομοθεσία τους,  την υπό όρους δυνατότητα να αποκτήσει την ιδιότητα του πολίτη  ο ενήλικας κατόπιν αίτησής του: αυτή η πράξη είναι η πολιτογράφηση. Είναι μια σύνθετη διοικητική διαδικασία που διαρκεί αρκετό καιρό και καταλήγει στην απόφαση του κράτους να αποδώσει την ιθαγένεια εφόσον το ενδιαφερόμενο πρόσωπο πληροί τις προδιαγραφές που το κράτος επιθυμεί.

Η απονομή ιθαγένειας, λοιπόν, ανήκει στην εξουσία του κράτους, το οποίο έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα τόσο για τη χορήγηση αυτής όσο και για τα δικαιώματα που θα απορρέουν από αυτή. Στην πολιτογράφηση το κράτος ασκεί ένα κατεξοχήν κυριαρχικό δικαίωμα με την ένταξη ενός προσώπου στον λαό του και με την απονομή δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. 

Ιθαγένεια ως μέρος της ευρύτερης κυβερνητικής πολιτικής

Συνήθως, τα Συντάγματα των διαφόρων κρατών δε ρυθμίζουν ζητήματα που άπτονται κτήσης ή αφαίρεσης ιθαγένειας. Αναθέτουν τη σχετική αρμοδιότητα στον κοινό νομοθέτη, ώστε η ιθαγένεια να γίνεται ευκολότερα αντικείμενο της ευρύτερης κυβερνητικής πολιτικής. Ορισμένα ζητήματα, ωστόσο, ρυθμίζονται από διεθνείς συμβάσεις (όπως η Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Μείωση της Ανιθαγένειας [1961, σε ισχύ από το 1975] καθώς και στην κύρωση της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης περί Ιθαγένειας [1997, σε ισχύ από το 2000], την οποία η Ελλάδα έχει υπογράψει από την 06/11/1997).

Η Συνθήκη της Λισαβόνας και ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. κατοχύρωσαν τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις που απορρέουν από την ιθαγένεια της Ε.Ε. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η ελευθερία των πολιτών να μετακινούνται, να διαμένουν, να εργάζονται σε άλλες χώρες της Ε.Ε., και να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή της Ευρώπης. Η ευρωπαϊκή ιθαγένεια, δηλαδή η ιδιότητα του πολίτη της Ένωσης αποκτάται αυτόματα με την κτήση της εθνικής ιθαγένειας και αφαιρείται αυτόματα με την απώλεια της τελευταίας με οποιοδήποτε τρόπο.

Γεωργία Σπυροπούλου
Δικηγόρος, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Σε τι διαφέρει ο λαός από το έθνος;

Οι εξουσίες σε μια δημοκρατία ασκούνται εν ονόματι του λαού. Η έννοια του λαού συνδέεται άμεσα με την έννοια της κυριαρχίας, τη δυνατότητα του κράτους να αυτοκυβερνάται και να υπάρχει ως ξεχωριστή οντότητα διεθνούς δικαίου. Η απονομή της ιδιότητας του πολίτη είναι ένα από τα κύρια συστατικά της κυριαρχίας. Η έννοια του έθνους από την άλλη αναφέρεται σε σύνολο ανθρώπων με κοινή ιστορική, γλωσσική, θρησκευτική ή πολιτιστική καταγωγή που μπορεί να είναι υπήκοοι διαφορετικών κρατών.

Περισσότερα

Ποιες διαδικασίες πρέπει να ακολουθήσει κάποιος για να δηλωθεί ως Έλληνας αυτόχθων ιθαγενής ;

Ιθαγένεια και υπηκοότητα είναι ταυτόσημοι όροι, έχουν ακριβώς την ίδια σημασία. Και οι δύο όροι δηλώνουν τη σχέση του ανθρώπου με το κράτος στο λαό του οποίου αυτός ανήκει, είναι δηλαδή πολίτης. Οι προϋποθέσεις κτήσης της ιθαγένειας ορίζονται από τον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας.

Περισσότερα

Ποια βήματα ακολουθεί μια καταγγελία ενός πολίτη κατά πρώην Υπουργού για να λάβει χώρα η σύσταση των 30 βουλευτών;

Η κίνηση της διαδικασίας δεν γίνεται απευθείας μετά από ενδεχόμενη καταγγελία ενός πολίτη, αλλά αφού διαβιβαστεί φάκελος στη Βουλή, με τα στοιχεία εμπλοκής νυν ή πρώην Υπουργού, από αρμόδιο δικαστικό όργανο.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.

Subscribe

* indicates required
Email Format

Please select all the ways you would like to hear from Syntagma Watch:

You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.