Η Κυβέρνηση αποφάσισε την αναστολή επί τρίμηνο της υποβολής αιτήσεων χορήγησης ασύλου από άτομα που εισέρχονται στη χώρα παράνομα με οποιοδήποτε πλωτό μέσο προερχόμενο από τη Βόρεια Αφρική, καθώς και την επιστροφή τους χωρίς καταγραφή στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής. Τίθενται τρία κύρια ερωτήματα:
Πρώτον, αν η ρύθμιση αυτή συνάδει με τις ευρωπαϊκές και τις διεθνείς, υπερνομοθετικής ισχύος δεσμεύσεις της χώρας. Η απάντηση είναι αδιαμφισβήτητα αρνητική. Η ρύθμιση είναι αντίθετη προς το άρθρο 33 της Σύμβασης της Γενεύης για τους πρόσφυγες, το άρθ. 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τα άρθ. 18 και 19 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τα άρθ. 6 και 7 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, το άρθ. 3 της Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων του ΟΗΕ, τα άρθ. 3 και 4 του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν και το άρθ. 98 της Διεθνούς Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, στα οποία κατοχυρώνεται το δικαίωμα πρόσβασης στο άσυλο και η απαγόρευση επαναπροώθησης.
Ρήτρες παρέκκλισης από την εφαρμογή των προηγούμενων κανόνων του διεθνούς δικαίου, που έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική έννομη τάξη, δεν προβλέπονται. Όπως επεσήμαναν ήδη, μεταξύ άλλων θεσμικών οργάνων, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) και ο Συνήγορος του Πολίτη, η επιστροφή των προσώπων αυτών στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής τους χωρίς εξατομικευμένη εξέταση των αιτημάτων ασύλου παραβιάζει το δικαίωμα στο άσυλο και δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί ούτε με την επίκληση τυχόν έκτακτων συνθηκών.
Δεύτερον, ερωτάται αν είναι εύλογη η θεμελίωση της ρύθμισης από τους συντάκτες της στο γεγονός ότι δήθεν «συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 της ΕΣΔΑ, σύμφωνα με το οποίο τα συμβαλλόμενα κράτη, σε περίπτωση δημοσίου κινδύνου που απειλεί τη ζωή του έθνους, μπορούν να λάβουν μέτρα ακόμη και κατά παράβαση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στην ΕΣΔΑ, στο απαιτούμενο από την κατάσταση απολύτως αναγκαίο όριο». Ωστόσο ο ισχυρισμός αυτός είναι πραγματολογικά μη υποστηρίξιμος. Όπως επισημαίνει η ΕΕΔΑ, η διακινδύνευση της ασφάλειας και της θεσμικής σταθερότητας της χώρας, την οποία επικαλείται η Κυβέρνηση, δεν δικαιολογείται από τα διαθέσιμα στοιχεία και τις πραγματικές συνθήκες δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει μακρά εμπειρία στη διαχείριση μεταναστευτικών ροών και διαθέτει τις αναγκαίες υπηρεσίες για την ορθολογική λειτουργία του συστήματος υποδοχής.
Τέλος, ερωτάται τι θα απογίνουν οι πρόσφυγες που δραπέτευσαν από συνθήκες πολέμου, κινδύνου ζωής ή βασανιστηρίων σε αυταρχικά καθεστώτα, τη στιγμή που δεν υφίστανται συμφωνίες για να τους υποδεχτούν άλλα κράτη. Πού θα επιστραφούν «χωρίς καταγραφή»; Θα εγκαταλειφθούν στη θάλασσα; Θα επαναληφθούν εγκλήματα όπως το ναυάγιο της Πύλου; Θα φυλακιστούν σε απάνθρωπες συνθήκες; Μπορεί να δώσει σαφείς απαντήσεις η Κυβέρνηση ή θα παραμείνει εγκλωβισμένη στην θεσμικά επικίνδυνη ακροδεξιά ρητορεία και πρακτική της;
Ξενοφών Κοντιάδης
Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου
Πηγή: Αναδημοσίευση από Καθημερινή, 12.7.2025
