I. Η σύντομη ιστορία του συνεκτικού δεσμού μεταξύ Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Τεχνητής Νοημοσύνης
Στις 12 Ιουλίου 2024, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δημοσίευσε το τελικό κείμενο του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη[1] (εφεξής: ΚανΤΝ), γνωστός ως ΑΙΑct[2]. Στόχος του ενωσιακού νομοθέτη είναι να ενθαρρύνει την καινοτομία και να διασφαλίσει την ελεύθερη διασυνοριακή διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών ΤΝ, εμποδίζοντας τα κράτη μέλη να επιβάλλουν πρόσθετους περιορισμούς, εκτός εάν υφίσταται ρητή πρόβλεψη στον Κανονισμό[3]. Στο πλαίσιο αυτό επιδιώκεται πρωτίστως η ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς με τη θέσπιση ενός συνεκτικού νομικού πλαισίου για την ανάπτυξη, την είσοδο στην αγορά, τη λειτουργία και τη χρήση συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης (εφεξής: ΤΝ) στην ΕΕ. Προωθείται με τον τρόπο αυτό μια αξιόπιστη, ανθρωποκεντρική τεχνητή νοημοσύνη, διασφαλίζοντας παράλληλα την υγεία, την ασφάλεια, τα θεμελιώδη δικαιώματα[4], τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου και την προστασία του περιβάλλοντος[5].
Η ιστορία της σχέσης μεταξύ των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και της τεχνητής νοημοσύνης ανατρέχει ήδη στο μακρινό 1991, όταν πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ ένα «Παγκόσμιο Συνέδριο του WIPO για τις πτυχές της πνευματικής ιδιοκτησίας στην τεχνητή νοημοσύνη»[6]. Ήδη στο πλαίσιο αυτό έγκριτοι επιστήμονες είχαν προβλέψει, ότι οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μπορούν να συμβούν σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης και εφαρμογής της ΤΝ, ιδίως «κατά την αποθήκευση προστατευόμενου περιεχομένου σε μια τράπεζα δεδομένων ή σε μια βάση γνώσεων» και «κατά τη λήψη, ανάκτηση ή άλλης μορφής απόκτηση των αποτελεσμάτων μιας εφαρμογής ΤΝ»[7]. Με τον τρόπο αυτό, είχε ήδη προβλεφθεί πριν από 30 περίπου χρόνια η σημερινή διάκριση μεταξύ παραβιάσεων πνευματικής ιδιοκτησίας κατά την «εισροή» ή «είσοδο» δεδομένων (input),[8] με τα οποία εκπαιδεύονται τα μοντέλα ΤΝ και κατά την «έξοδο» ή ακριβέστερα κατά το «αποτέλεσμα εξόδου» της ΤΝ (output)[9].
Σύμφωνα με το κείμενο που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13 Μαρτίου 2024 περιέχονται δύο συγκεκριμένες, σχετικές με τα πνευματικά δικαιώματα υποχρεώσεις στο άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. γ και δ του ΚανΤΝ. Συγκεκριμένα, οι πάροχοι μοντέλων ΤΝ γενικού σκοπού (providers of general-purpose AI models, εφεξής: GPAIMs) «εφαρμόζουν πολιτική για τη συμμόρφωση με το ενωσιακό δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας, και ιδίως για τον εντοπισμό και τη συμμόρφωση με την επιφύλαξη δικαιωμάτων, όπως εκφράζονται στο άρθρο 4 παρ. 3 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/790[10]» (βλ. άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. γ του ΚανΤΝ)[11]. Επιπλέον, οι εν λόγω φορείς συντάσσουν και δημοσιοποιούν επαρκώς λεπτομερή περίληψη σχετικά με το περιεχόμενο που χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση του μοντέλου ΤΝ γενικού σκοπού, σύμφωνα με υπόδειγμα που παρέχεται από την Υπηρεσία ΤΝ που συστάθηκε με απόφαση της Επιτροπής[12] (άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. δ ΚανΤΝ). Το άρθρο 53 ΚανΤΝ θα αρχίσει να εφαρμόζεται 12 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του Κανονισμού, δηλαδή κατά πάσα πιθανότητα το 2025[13].
II. Ο ενωσιακός νομοθέτης αντιμέτωπος με τις προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης έναντι των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών
Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο ΚανΤΝ δεν είχε αρχικά ως στόχο να ασχοληθεί με το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων, καθόσον, πρόκειται για έναν κανονισμό που αποσκοπεί στην ταξινόμηση των διαφόρων τεχνολογιών ΤΝ σε κατηγορίες κινδύνου. Ωστόσο, η άνοδος της παραγωγικής ΤΝ και ιδίως η ανάπτυξη μεγάλων γλωσσικών μοντέλων όπως το ChatGPT, ώθησε τους συντάκτες του να προσπαθήσουν τουλάχιστον να το αντιμετωπίσουν. Ο ΚανΤΝ εξηγεί, ότι η ανάπτυξη και η εκπαίδευση αυτών των μοντέλων απαιτεί πρόσβαση σε εκτεταμένες ποσότητες κειμένου, εικόνων, βίντεο και άλλων δεδομένων, συχνά με τη χρήση τεχνικών εξόρυξης κειμένου και δεδομένων (Text and Data Mining, εφεξής: ΤDM) και ότι οι τεχνικές αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν περιεχόμενο που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικά δικαιώματα, απαιτώντας την άδεια των κατόχων αυτών των δικαιωμάτων, εκτός εάν ισχύουν συγκεκριμένες εξαιρέσεις και περιορισμοί όσον αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας[14]. Ως γνωστόν, η Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 επιτρέπει τις αναπαραγωγές και εξαγωγές νομίμως προσβάσιμων έργων και άλλου υλικού για τους σκοπούς της εξόρυξης κειμένου και δεδομένων υπό ορισμένες προϋποθέσεις, αλλά οι δικαιούχοι μπορούν να επιλέξουν να διατηρήσουν τα δικαιώματά τους για να αποτρέψουν τέτοιες δραστηριότητες εξόρυξης με κατάλληλο τρόπο[15], εκτός αν αυτή γίνεται για σκοπούς επιστημονικής έρευνας. Εάν οι δικαιούχοι του δικαιώματος αναπαραγωγής έχουν ρητά επιφυλαχθεί σχετικά με την χρήση των έργων τους, οι πάροχοι μοντέλων ΤΝ πρέπει να λάβουν άδεια από τους δικαιούχους για την πραγματοποίηση εξόρυξης κειμένου και δεδομένων από τα έργα τους[16].
Ωστόσο, στο σημείο αυτό δεν πρέπει να λησμονείται, ότι τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα είναι ιδιωτικά δικαιώματα[17] και οι κάτοχοί τους απολαμβάνουν προστασίας δυνάμει του άρθρου 17 παρ. 2 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ[18]. Το ειδικό αντικείμενο των δικαιωμάτων αυτών είναι «η εμπορική εκμετάλλευση της εμπορίας ή της διάθεσης του προστατευόμενου αντικειμένου, με τη χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης έναντι καταβολής αμοιβής»[19]. Γενικά εναπόκειται στους κατόχους των δικαιωμάτων να καθορίσουν τον τρόπο εφαρμογής τους[20]. Οι κάτοχοι των δικαιωμάτων είναι επίσης ελεύθεροι να παραιτηθούν ή να μην διεκδικήσουν τα δικαιώματα έναντι ορισμένων ή όλων των χρηστών[21]. Ωστόσο, ο ΚανΤΝ δεν αντιμετωπίζει αυτές τις προκλήσεις που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα με τρόπο που είναι τυπικός για τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων. Σκοπός του Κανονισμού είναι να βελτιώσει τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να προωθήσει την υιοθέτηση μιας αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης, διασφαλίζοντας παράλληλα υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας, της ασφάλειας, των θεμελιωδών δικαιωμάτων συμπεριλαμβανομένης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και της προστασίας του περιβάλλοντος, από τις επιβλαβείς επιπτώσεις των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης στην Ένωση. Διάφορες αιτιολογικές σκέψεις διακηρύσσουν ότι ο ΚανΤΝ προορίζεται να αντιμετωπίσει πιθανές βλάβες στα «δημόσια συμφέροντα»[22]. Για την επίτευξη αυτού του σύνθετου συνόλου στόχων δημόσιου συμφέροντος, ο ΚανΤΝ δεν θεσπίζει ιδιωτικά δικαιώματα, αλλά υποχρεώσεις διαφόρων φορέων στην αλυσίδα αξίας της ΤΝ[23]. Αυτές οι υποχρεώσεις έρχονται να προστεθούν και δεν θίγουν την ισχύουσα νομοθεσία της Ένωσης και των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων των νομοθεσιών περί πνευματικών δικαιωμάτων, οι οποίες παραμένουν πλήρως εφαρμοστέοι παράλληλα με τον ΚανΤΝ[24]. Το άρθρο 2 αρ. 9 ΚανΤΝ αναφέρεται μόνο στους νόμους περί προστασίας των καταναλωτών και ασφάλειας των προϊόντων στο πλαίσιο αυτό. Αυτή η περιορισμένη αναφορά επιβεβαιώνει, ότι ο ΚανΤΝ υιοθετεί μια προσέγγιση για την ασφάλεια των προϊόντων[25].
III. Φορείς των υποχρεώσεων σεβασμού των πνευματικών δικαιωμάτων
Ο ΚανΤΝ δεν επιβάλλει υποχρεώσεις που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα σε όλους τους συντελεστής στην αλυσίδας παραγωγής της ΤΝ παρά μόνο περιορίζεται σε μια μικρή ομάδα συντελεστών που πρέπει να εφαρμόσει μια πολιτική πνευματικών δικαιωμάτων και να δημοσιοποιήσει μια περίληψη σχετικά με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης των συστημάτων ΤΝ.
1. Μοντέλα ΤΝ γενικού σκοπού (GPAIMs)
Είναι ουσιώδες να γίνει διάκριση μεταξύ συστημάτων ΤΝ και μοντέλων ΤΝ[26]. Ένα σύστημα ΤΝ είναι «ένα μηχανικό σύστημα που έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί με διαφορετικά επίπεδα αυτονομίας και μπορεί να παρουσιάζει προσαρμοστικότητα μετά την εφαρμογή του και το οποίο, για ρητούς ή σιωπηρούς στόχους, συνάγει, από τα στοιχεία εισόδου που λαμβάνει, πώς να παράγει στοιχεία εξόδου, όπως προβλέψεις, περιεχόμενο, συστάσεις ή αποφάσεις που μπορούν να επηρεάσουν φυσικά ή εικονικά περιβάλλοντα»[27]. Ένα μοντέλο ΤΝ γενικού σκοπού (GPAIM) ορίζεται ως ένα «μοντέλο ΤΝ, μεταξύ άλλων, όταν ένα τέτοιο μοντέλο ΤΝ έχει εκπαιδευτεί με μεγάλο όγκο δεδομένων χρησιμοποιώντας αυτοεποπτεία σε κλίμακα, το οποίο παρουσιάζει σημαντική γενικότητα και είναι ικανό να εκτελεί αποτελεσματικά ευρύ φάσμα διακριτών καθηκόντων, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο το μοντέλο διατίθεται στην αγορά και μπορεί να ενσωματωθεί σε διάφορα κατάντη συστήματα ή εφαρμογές· αυτό δεν καλύπτει μοντέλα ΤΝ που χρησιμοποιούνται πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά για δραστηριότητες έρευνας, ανάπτυξης και κατασκευής πρωτοτύπων[28]». Εάν, λόγω της ενσωμάτωσης ενός GPAIM σε ένα σύστημα ΤΝ, το εν λόγω σύστημα ΤΝ έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετεί ποικίλους σκοπούς, τόσο για άμεση χρήση όσο και για ενσωμάτωση σε άλλα συστήματα ΤΝ, ονομάζεται «σύστημα ΤΝ γενικού σκοπού» (GPAIS)[29]. Από κοινού, οι ορισμοί των GPAIM, των GPAIS και των συστημάτων ΤΝ σχηματίζουν ομόκεντρους κύκλους[30].
2. Πάροχοι
Ο όρος «πάροχος» ορίζεται στο άρθρο 3 αρ. 3 ΚανΤΝ ως «φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημόσια αρχή, υπηρεσία ή άλλος φορέας που αναπτύσσει σύστημα ΤΝ ή μοντέλο ΤΝ γενικού σκοπού ή έχει αναπτύξει και διαθέτει σύστημα ΤΝ ή μοντέλο ΤΝ γενικού σκοπού στην αγορά ή θέτει το σύστημα ΤΝ σε λειτουργία υπό τη δική του επωνυμία ή εμπορικό σήμα, είτε έναντι αντιτίμου είτε δωρεάν». Είναι ασαφές ποιος θεωρείται «πάροχος», εάν για την ανάπτυξη και την διάθεση είναι υπεύθυνες διαφορετικές νομικές οντότητες[31]. Η πράξη της διάθεσης στην αγορά ορίζεται ως «η πρώτη φορά κατά την οποία σύστημα ΤΝ ή μοντέλο ΤΝ γενικού σκοπού καθίσταται διαθέσιμο στην ενωσιακή αγορά»[32].
IV. Το περιεχόμενο των υποχρεώσεων που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα σύμφωνα με τον ΚανΤΝ
Οι δύο υποχρεώσεις σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα που ορίζονται στο άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. γ και δ ΚανΤΝ λαμβάνουν έμμεση αλλά σημαντική θέση σε ανοιχτά ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε σχέση με την ΤΝ. Απορρίπτουν την πρόταση, ότι η ίδια η εξαγωγή στοιχείων (output) της παραγωγικής ΤΝ προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα[33].
1. Κατά το στάδιο της εκπαίδευσης της ΤΝ
Η κύρια διάταξη όσον αφορά τα πνευματικά δικαιώματα βρίσκεται στο άρθρο 53, ΚανΤΝ στο πλαίσιο των υποχρεώσεων για τους παρόχους GPAIM, οι οποίοι πρέπει να τηρούν διάφορες βασικές υποχρεώσεις, ιδίως την υποχρέωση διαφάνειας[34]. Οι απαιτήσεις που ορίζονται στα στοιχ. γ και δ της παρ. 1 του άρθρου 53 ΚανΤΝ παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους σκοπούς προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων.
α. Η υποχρέωση περίληψης του περιεχομένου της εκπαίδευσης
Οι πάροχοι GPAIM οφείλουν «να συντάσσουν και να δημοσιοποιούν επαρκώς λεπτομερή περίληψη σχετικά με το περιεχόμενο που χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση του μοντέλου ΤΝ γενικού σκοπού» (άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. δ ΚανΤΝ). Ο πάροχος GPAIM πρέπει να απαριθμεί «τις κύριες συλλογές ή σύνολα δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν για την εκπαίδευση του μοντέλου, όπως μεγάλες ιδιωτικές ή δημόσιες βάσεις δεδομένων ή αρχεία δεδομένων, και παρέχοντας μια αφηγηματική εξήγηση σχετικά με άλλες πηγές δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν»[35]. Είναι αξιοσημείωτο, ότι το στοιχ. δ επιβάλλει τη δημόσια διαφάνεια και μιλάει για «περιεχόμενο» και όχι για εκπαίδευση και άλλα «δεδομένα»[36].
Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ΤΝ θα προσφέρει ένα τυποποιημένο υπόδειγμα για να διασφαλίσει, ότι η περίληψη είναι απλή και αποτελεσματική[37]. Οι πάροχοι ΤΝ θα πρέπει να δημιουργούν σαφή περίληψη των συνόλων δεδομένων που χρησιμοποιούν, επιτρέποντας στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και σε άλλους με έννομα συμφέροντα να κατανοήσουν ποια δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν. Η περίληψη αυτή δεν θα πρέπει να είναι υπερβολικά τεχνική, αλλά θα πρέπει να παρέχει αρκετές πληροφορίες, όπως η απαρίθμηση των βασικών βάσεων δεδομένων ή αρχείων, ώστε να βοηθήσει τα ενδιαφερόμενα μέρη να ασκήσουν τα δικαιώματά τους[38].
β. Η υποχρέωση σεβασμού του opt-out των δικαιούχων σχετικά με την χρήση έργων για σκοπούς εξόρυξης κειμένων και δεδομένων (TDM)
Η δεύτερη υποχρέωση σχετίζεται με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και αφορά τη φάση της εκπαίδευσης, δηλαδή την υποχρέωση βάσει του άρθρου 53, παρ. 1 στοιχ. γ ΚανΤΝ να «εφαρμόζουν πολιτική για τη συμμόρφωση με το ενωσιακό δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας και των συναφών δικαιωμάτων, ιδίως δε για τον εντοπισμό και τη συμμόρφωση, μεταξύ άλλων μέσω προηγμένων τεχνολογιών, με τη διατήρηση των δικαιωμάτων που εκφράζεται δυνάμει του άρθρου 4 παράγραφος 3 της οδηγίας (ΕΕ) 2019/790.» Το υπόβαθρο αυτής της πιο ρητής αναφοράς στη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας στο διατακτικό του ΚανΤΝ είναι, ότι τα GPAIM αναπτύσσονται και εκπαιδεύονται συνήθως σε «τεράστιες ποσότητες κειμένων, εικόνων, βίντεο και άλλων δεδομένων»[39]. Στο βαθμό που τα δεδομένα αυτά αντιπροσωπεύουν περιεχόμενο που προστατεύεται από πνευματικά δικαιώματα, η εκπαίδευση του GPAIM περιλαμβάνει αναπαραγωγές που υπόκεινται, κατ’ αρχήν, σε προηγούμενη άδεια από τους αντίστοιχους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων, εκτός εάν οι αναπαραγωγές αυτές επιτρέπονται βάσει κάποιας εξαίρεσης ή περιορισμού[40].
Σε αυτό το σημείο εφαρμόζεται το άρθρο 4 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/790. Αναφέρεται στην παρ. 1, ότι τα κράτη μέλη προβλέπουν εξαίρεση ή περιορισμό των αποκλειστικών δικαιωμάτων των δημιουργών (συμπεριλαμβανομένων των δημιουργών προγραμμάτων υπολογιστών και έργων βάσεων δεδομένων), των δημιουργών βάσεων δεδομένων και των εκδοτών Τύπου «για αναπαραγωγές και αποσπάσματα νομίμως προσβάσιμων έργων και άλλων αντικειμένων για τους σκοπούς της εξόρυξης κειμένου και δεδομένων». Σύμφωνα με την παρ. 3 του εν λόγω άρθρου, η οποία είναι η διάταξη που αναφέρεται στον ΚανΤΝ ο εν λόγω περιορισμός TDM «εφαρμόζεται υπό την προϋπόθεση ότι η χρήση έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας (…) δεν έχει ρητά περιοριστεί από τους δικαιούχους των δικαιωμάτων τους με κατάλληλο τρόπο, όπως με μηχαναναγνώσιμα μέσα για την περίπτωση περιεχομένου που έχει καταστεί διαθέσιμο κοινό επιγραμμικά». Το άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. γ ΚανΤΝ υποχρεώνει τους παρόχους GPAIM να εντοπίζουν και να σέβονται τέτοιου είδους opt-outs από την εξαίρεση της εξόρυξης κειμένων και δεδομένων (Τext and Data Mining – TDM).
Δεν είναι στόχος της παρούσας μελέτης να αναλύσει το καθεστώς εξαίρεσης που υπάρχει στην Οδηγία (ΕΕ) 2019/790, αλλά είναι ενδιαφέρον να επισημανθεί, ότι ο ΚανΤΝ έχει ήδη αναφερθεί σε πρόσφατη απόφαση σχετικά με την εκπαίδευση μοντέλων ΤΝ. Το Πρωτοδικείο του Αμβούργου έκρινε, ότι η LAION, μη κερδοσκοπική οργάνωση, δεν παραβίασε τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων δημιουργώντας ένα σύνολο δεδομένωνγια την εκπαίδευσημοντέλωντεχνητής νοημοσύνης (AI)μέσω της απόξεσης στο διαδίκτυο δημοσίως διαθέσιμων εικόνων, καθώς η δραστηριότητα αυτή αποτελεί νόμιμη μορφή εξόρυξης κειμένου και δεδομένων(TDM) για σκοπούς επιστημονικής έρευνας[41].
2. Κατά τη φάση της υλοποίησης: πολιτική συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων
Η υποχρέωση εντοπισμού και συμμόρφωσης με τις επιφυλάξεις δικαιωμάτων σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 3 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/790 αποτελεί απλώς ένα παράδειγμα («ιδίως») της γενικής υποχρέωσης των παρόχων GPAIM να «εφαρμόζουν πολιτική συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο περί πνευματικών δικαιωμάτων», συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των συγγενικών δικαιωμάτων[42]. Η εξέλιξη αυτή είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη, καθώς αποσαφηνίζει σημαντικά το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 4 της ως άνω Οδηγίας που καθιερώνει μια εξαίρεση για τα πνευματικά δικαιώματα αναφορικά με την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων (TDM). Αυτή όμως η εξαίρεση εξαρτάται από την τυχόν ρητή επιφύλαξη που διατύπωσαν οι δικαιούχοι των πνευματικών δικαιωμάτων. Η απαίτηση για την καθιέρωση πολιτικών[43] που σέβονται τα πνευματικά δικαιώματα χρησιμεύει ουσιαστικά ως υπενθύμιση για την τήρηση των υφιστάμενων νομοθετικών διατάξεων. Ωστόσο, το πιο κρίσιμο είναι, ότι οι πάροχοι υποχρεούνται να εφαρμόζουν τεχνολογίες που τους επιτρέπουν να σέβονται τις εξαιρέσεις των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι το άρθρο 4 της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/790 εισάγει ένα πλαίσιο για τη χρήση τεχνολογικών εργαλείων για τη διαχείριση των εξαιρέσεων και των επιφυλάξεων δικαιωμάτων. Επιπλέον, φαίνεται πλέον αδιαμφισβήτητα σαφές, ότι οι εξαιρέσεις για το TDM στην Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 περιλαμβάνουν την εκπαίδευση ΤΝ, όπως ορίζεται στον ΚανΤΝ. Η ανάγκη αποσαφήνισης υπήρξε αναγκαία, διότι υπήρχαν κάποιες αμφιβολίες, αν η εξόρυξη κειμένων και δεδομένων κάλυπτε την εκπαίδευση ΤΝ, αλλά η συμπερίληψή της σε ένα νομικό πλαίσιο που ασχολείται ειδικά με την εκπαίδευση ΤΝ υποδηλώνει, ότι η εξαίρεση TDM την καλύπτει πράγματι[44].
Η αποτυχία του ΚανΤΝ να ρυθμίσει αποτελεσματικά τις υποχρεώσεις που σχετίζονται με το παραχθέν αποτέλεσμα (output) δεν αφήνει, ωστόσο, τους κατόχους δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας χωρίς έννομη προστασία. Οι κάτοχοι δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας μπορούν, κατ’ αρχήν, να καθιστούν τους παρόχους συστημάτων ΤΝ υπεύθυνους για τις αναπαραγωγές και τις προσαρμογές των έργων τους[45]. Ωστόσο, το κατά πόσον το δημιουργικό περιεχόμενο ΤΝ μπορεί να χαρακτηριστεί ως αναπαραγωγή ή προσαρμογή προϋπάρχοντος έργου ή αν πρόκειται μάλλον για ανεξάρτητη δημιουργία μιας αυτόνομης μηχανής είναι ένα ακόμη ανοικτό ζήτημα[46].
V. Επιβολή των ρυθμίσεων περί πνευματικής ιδιοκτησίας
Συνολικά, η διακυβέρνηση της ΤΝ στην ΕΕ θα διαχειρίζεται από ένα δίκτυο φορέων. Ο κεντρικός κόμβος αυτού του δικτύου διακυβέρνησης της ΤΝ είναι η Επιτροπή, και πιο συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ΤΝ, η οποία ιδρύθηκε ήδη στις 24 Ιανουαρίου 2024 ως μέρος της διοικητικής δομής της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογίας[47]. Άλλοι φορείς του δικτύου είναι οι εθνικές αρμόδιες αρχές, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Τεχνητής Νοημοσύνης, το συμβουλευτικό φόρουμ και η επιστημονική ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων[48].
Ο ΚανΤΝ εξουσιοδοτεί αυτό το δίκτυο να επιβάλλει τη νομοθεσία. Αφενός, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Τεχνητής Νοημοσύνης είναι επιφορτισμένη με αποκλειστικές εξουσίες εποπτείας και επιβολής όσον αφορά το κεφάλαιο που αφορά τους GPAIM, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα του άρθρου 53 παρ. 1 στοιχ. γ και δ ΚανΤΝ[49]. Οι πάροχοι GPAIM συνεργάζονται, εφόσον απαιτείται, με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ΤΝ που έχει την εξουσία να παρακολουθεί τη συμμόρφωση, να ζητά τεκμηρίωση και πληροφορίες, να διενεργεί αξιολογήσεις των GPAIM, να ζητά από τους παρόχους να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για τη συμμόρφωση, και να περιορίζει τη διάθεση στην αγορά, να αποσύρει ή να ανακαλεί το μοντέλο[50]. Τα πρόστιμα για παραβάσεις του ΚανΤΝ ή για μη συμμόρφωση με αίτημα μπορούν να ανέλθουν έως και στο 3% του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών του παρόχου GPAIM κατά το προηγούμενο οικονομικό έτος ή σε 15 εκατ. ευρώ, ανάλογα με το ποιο ποσό είναι υψηλότερο[51].
Σε αντίθεση με τον ΓΚΠΔ (αγγλιστί GDPR) και τον Κανονισμό 2022/2065 (γνωστός και ως DSA[52]), ο ΚανΤΝ δεν θεσπίζει δικαίωμα αποζημίωσης για ζημία ή απώλεια που υπέστη ένα πρόσωπο λόγω παράβασης των υποχρεώσεων του ΚανΤΝ[53]. Αντ’ αυτού, το κεφάλαιο ΙΧ τμήμα 4 του ΚανΤΝ προβλέπει μόνο, ότι «κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει λόγους να θεωρεί ότι υπήρξε παράβαση των διατάξεων του παρόντος κανονισμού μπορεί να υποβάλει αιτιολογημένες καταγγελίες στην αρμόδια αρχή εποπτείας της αγοράς», δηλαδή στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ΤΝ στην περίπτωση των GPAIMs[54]. Η αιτιολογική σκέψη 170 του ΚανΤΝ υποδηλώνει επίσης ότι ο ΚανΤΝ αποκλείει την ιδιωτική επιβολή των υποχρεώσεών της[55], δηλώνοντας ότι «το ενωσιακό και το εθνικό δίκαιο παρέχουν ήδη αποτελεσματικά μέσα έννομης προστασίας σε φυσικά και νομικά πρόσωπα των οποίων τα δικαιώματα και οι ελευθερίες θίγονται από τη χρήση συστημάτων ΤΝ».
Η έλλειψη ιδιωτικής επιβολής των υποχρεώσεων του ΚανΤΝ δεν αποκλείει, ωστόσο, την άμεση εφαρμογή του συμβατικού δικαίου περί πνευματικής ιδιοκτησίας στην εκπαίδευση, τη λειτουργία και την παραγωγή αποτελεσμάτων από τα συστήματα και μοντέλα ΤΝ, με την εφαρμογή των καθιερωμένων κανόνων και διαδικασιών για την επιβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας[56]. Ωστόσο, υφίσταται πρόταση οδηγίας για την ευθύνη για την ΤΝ που θα εφαρμόζεται και σε αξιώσεις αποζημίωσης λόγω υπαιτιότητας για δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας[57].
VI. Επίλογος
Η παρουσίαση των διατάξεων του ΚανΤΝ που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα αποκάλυψε ότι η ταραχώδης νομοθετική διαδικασία και η ολοκλήρωσή της στα τέλη του 2023 οδήγησε σε ένα καινοτόμο αμάλγαμα των πνευματικών δικαιωμάτων και της μετα-ρύθμισης της ΤΝ. Η συγχώνευση δύο διαφορετικών νομοθετικών αντικειμένων, ήτοι της πνευματικής ιδιοκτησίας και της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και η εισαγωγή την τελευταία στιγμή δύο συγκεκριμένων υποχρεώσεων που σχετίζονται με τα πνευματικά δικαιώματα, οδηγεί σε ερμηνευτικές προκλήσεις και κενά που θα στοιχειώνουν τον ΚανΤΝ για τα επόμενα χρόνια. Η ΕΕ προσπαθεί να εξισορροπήσει τα δικαιώματα των κατόχων πνευματικών δικαιωμάτων και τα συμφέροντα των προγραμματιστών ΤΝ. Παραφράζοντας τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Thomas Jefreson[58] τα δικαιώματα στην πνευματική ιδιοκτησία δεν είναι φυσικά δικαιώματα, αλλά χορηγούνται από το νομοθέτη προς όφελος της κοινωνίας. Το ζήτημα της ρύθμισης των πνευματικών δικαιωμάτων συναρτάται με την χάραξη μιας λεπτής γραμμής μέχρι ποιου σημείου φθάνει η προστασίας τους. Αν λοιπόν, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας υπάρχουν για να ενθαρρύνουν την πρόοδο της ανθρώπινης γνώσης, η ανάγκη τροφοδότησης της τεχνητής νοημοσύνης με αυτά αναγκαστικά οδηγεί σε συρρίκνωση της προστασίας τους. Αποτελεί πραγματικά πρόκληση για τον μελλοντικό νομοθέτη, ο αναστοχασμός ως προς τα όρια προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Χρυσούλα Μ. Μιχαηλίδου
Δικηγόρου Δ.Ν. (Heidelberg)
[1] Ως τεχνητή νοημοσύνη ορίζεται η μη βιολογική, ήτοι μη προερχόμενη από έμβια όντα, για τον πρωτότυπο αυτό ορισμό βλ. Κ. Χριστοδούλου, Νομικά ζητήματα από την τεχνητή νοημοσύνη, ΧρΙΔ 2019, 329. Βλ. επίσης αντί πολλών Π. Νικολόπουλο, Ιατρική δεοντολογία και τεχνητή νοημοσύνη, ΝοΒ 2024, 666× Φ. Παναγοπούλου-Κουτνατζή, Τεχνητή νοημοσύνη: O δρόμος προς έναν ψηφιακό συνταγματισμό, 2023 passim.
[2] Κανονισμός (ΕΕ) 2024/1689 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2024 για τη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 300/2008, (ΕΕ) αριθ. 167/2013, (ΕΕ) αριθ. 168/2013, (ΕΕ) 2018/858, (ΕΕ) 2018/1139 και (ΕΕ) 2019/2144 και των οδηγιών 2014/90/ΕΕ, (ΕΕ) 2016/797 και (ΕΕ) 2020/1828, ΕΕ L 2024/1689, 12.7.2024 [Kανονισμός για την τεχνητή νοημοσύνη (αγγλιστί, Artificial Intelligence Act)].
[3] Α. Guadamuz, The EU’s Artificial Intelligence Act and copyright, J World Intellect Prop. 2024, 1.
[4] Μ. Almada/Ν. Petit, The EU AI Act: Between the rock of product safety and the hard place of fundamental rights, Common Market Law Review 2025, 85.
[5] Βλ. άρθρο 1 αρ. 1 ΚανΤΝ.
[6] World Intellectual Property Organization, WIPO Worldwide Symposium on the Intellectual Property Aspects of Artificial Intelligence (WIPO Publication 1991) (ανακτήσιμο και υπό wipo_pub_698-en-wipo-worldwide-symposium-on-the-intellectual-property-aspects-of-artificial-intelligence%20.pdf).
[7] Βλ. Th. Dreier, Intellectual Property Aspects of Artificial Intelligence, in: WIPO (βλ. ανωτέρω υποσημείωση), σ. 151, 161.
[8] Με τον όρο αυτό νοούνται τα εισαγόμενα δεδομένα στο σύστημα ΤΝ, βλ. Μ. Μωραΐτη, Πνευματική Ιδιοκτησία και Τεχνητή Νοημοσύνη: πρόταση για τη θέσπιση ενός δικαιώματος αμοιβής των δημιουργών, δημοσιευμένο στη nomarchia.gr (17.1.2025) [nomarchia.gr/πνευματική-ιδιοκτησία-και-τεχνητή-νο].
[9] Με τον όρο αυτό νοείται το παραγόμενο περιεχόμενο από την εισαγωγή των δεδομένων στο σύστημα ΤΝ στο πλαίσιο της μηχανικής μάθησης (machine learning), βλ. Μ. Μωραϊτη, ό.π.
[10] Οδηγία (ΕΕ) 2019/790 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Απριλίου 2019, για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα στην ψηφιακή ενιαία αγορά και την τροποποίηση των οδηγιών 96/9/ΕΚ και 2001/29/ΕΚ, ΕΕ L 130 της 17.5.2019, σ. 92-125.
[11] Νομοθετικό ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Μαρτίου 2024 σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη (Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη) και για την τροποποίηση ορισμένων νομοθετικών πράξεων της Ένωσης (COM(2021)0206 – C9-0146/2021 – 2021/0106 (COD))
[12] Απόφαση της Επιτροπής της 24ης Ιανουαρίου 2024 για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Τεχνητής Νοημοσύνης, EE C/2024/1459, 14.2.2024.
[13] Βλ. άρθρο 113, στοιχ. α ΚανΤΝ.
[14]Βλ. αιτιολογική σκέψη 105 του ΚανΤΝ.
[15]Όπως λ.χ. με μηχανογνώσιμα μέσα για περιεχόμενο που έχει καταστεί διαθέσιμο επιγραμμικά, βλ. Δ. Καλλινίκου, Προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας και τεχνητή νοημοσύνη, σε: Η θεωρία της συνταγματικής πράξης – Μελέτες διαλόγου με το έργο του Ευάγγελου Βενιζέλου: Τόμος Ανταποδοτικός, Αθήνα/Θεσσαλονίκη 2024, σ. 1181, (1187).
[16] Guadamuz, The EU’s Artificial Intelligence Act and copyright, ό.π., 2.
[17] Προστατεύουν κυρίως τα ιδιωτικά συμφέροντα των υποκειμένων, παρά εξυπηρετούν άμεσα το δημόσιο συμφέρον. Βλ. Οδηγία 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας.
[18] Βλ. ΔΕΕ, απόφαση της 9ης.2.2012, C-277/10, Martin Luksan κατά Petrus van der Let, ECLI:EU:C:2012:65, σκ. 67-68.
[19] Β. ΔΕΕ, απόφαση της 4ης.10.2011, C-403/08 και C-429/08 Football Association Premier League Ltd and Others κατά QC Leisure and Others, ECLI:EU:C:2011:631, σκ. 107. Τα αποκλειστικά δικαιώματα, για παράδειγμα για την αναπαραγωγή ή την παρουσίαση στο κοινό προστατευόμενου αντικειμένου, είναι προληπτικής φύσης και επιτρέπουν στον κάτοχο των δικαιωμάτων να επιτρέπει ή να απαγορεύει τις χρήσεις αυτές, βλ. ΔΕΕ, απόφαση της 16ης.11.2016, C-301/15, Marc Soulier and Sara Doke κατά Premier ministre και Ministre de la Culture et de la Communication, ECLI:EU:C:2016:878, σκ. 36.
[20] Α. Peukert, Copyright in the Artificial Intelligence Act- A Primer, GRURInt 2024, 497 (498).
[21] Η αιτιολογική σκέψη 105 του ΚανΤΝ επιβεβαιώνει αυτές τις βασικές αρχές του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, επισημαίνοντας ότι τα μοντέλα γενικής χρήσης, ιδίως τα μεγάλα παραγωγικά μοντέλα, παρουσιάζουν «μοναδικές ευκαιρίες καινοτομίας αλλά και προκλήσεις για τους καλλιτέχνες, τους συγγραφείς και άλλους δημιουργούς» και ότι «κάθε χρήση περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας απαιτεί την άδεια του οικείου κατόχου δικαιωμάτων, εκτός εάν ισχύουν οι σχετικές εξαιρέσεις και περιορισμοί του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας».
[22] Βλ. αιτιολογικές σκέψεις 3, 5, 7 ΚανΤΝ.
[23] Α. Peukert, Copyright in the Artificial Intelligence Act, ό.π., 498.
[24] Βλ. αιτιολογική σκέψη 9 ΚανΤΝ.
[25] Βλ. αιτιολογικές σκέψεις 9, 156 ΚανΤΝ.
[26] Βλ. αιτιολογική σκέψη 97 ΚανΤΝ.
[27] Βλ. άρθρο 3 αρ. 1 ΚανΤΝ.
[28] Βλ. άρθρο 3 αρ. 63 εδ. 1 ΚανΤΝ.
[29] Βλ. άρθρο 3 αρ. 66 σε συνδυασμό με την αιτιολογική σκέψη 100 ΚανΤΝ.
[30] Α. Peukert, Copyright in the Artificial Intelligence Act, ό.π., 500. Πρβλ. επίσης Almada/Petit, The EU AI Act ό.π., 88.
[31] Α. Peukert, Copyright in the Artificial Intelligence Act, ό.π., 501.
[32] Βλ. άρθρο 3 αρ. 9 ΚανΤΝ.
[33] Βλ. για τη προβληματική αντί πολλών, H. Tianxiang, AI Originality Revisited: Can We Prompt Copyright over AI-Generated Pictures?, GRURInt. 2024, 299× Ε. Σταματούδη, Η Πρωτοτυπία στο Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΔιΜΕΕ, 2016, 49 επ.× Κ. Χριστοδούλου, Δίκαιο Πνευματικής Ιδιοκτησίας, 2η έκδ., 2023 σ. 53 επ.× του ιδίου, Νομικά ζητήματα από την τεχνητή νοημοσύνη, ΧρΙΔ 2019, 329 (332 επ.)× A. Παπαδοπούλου, Δημιουργικότητα και εφευρετικότητα υπό αναθεώρηση: η πρόκληση της τεχνητής νοημοσύνης, ΕπισκΕΔ 2023, 1 επ.× Θ. Χίου, Τεχνητή Νοημοσύνη και Πνευματική Ιδιοκτησία – σε ποιον ανήκουν οι δημιουργίες μηχανών;, ΔιΜΕΕ 2020, 200 επ.× του ιδίου, Διανοητική ιδιοκτησία και Τεχνητή Νοημοσύνη: In homine veritas?, ΔιΜΕΕ 2021, 550 επ.
Για την προβληματική βλ. πρόσφατα U.S. Court of Appeals for the District of Columbia απόφαση Τhaler v Perlmutter, No. 23-5233 (18.3.2025) και σχολιασμό S. Bomboy, Federal court rules artificial intelligence machines can’t claim copyright authorship, 25.3.2025, constitutioncenter.org/blog/federal-court-rules-artificial-intelligence-machines-cant-claim-copyright-authorship.
[34] Η υποχρέωση αυτή εξηγείται στην αιτιολογική σκέψη 107 και αναφέρει ότι για την ενίσχυση της διαφάνειας όσον αφορά τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στα μοντέλα ΤΝ γενικού σκοπού για την προεκπαίδευση και την εκπαίδευση, οι πάροχοι πρέπει να δημοσιοποιούν λεπτομερή περίληψη του περιεχομένου που χρησιμοποιείται, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων που προστατεύονται από το δίκαιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Η περίληψη αυτή θα πρέπει να εξισορροπεί την πληρότητα με την προστασία των εμπορικών μυστικών και των εμπιστευτικών επιχειρηματικών πληροφοριών, επιτρέποντας στα νόμιμα μέρη, όπως οι κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων, να κατανοούν και να επιβάλλουν τα δικαιώματά τους δυνάμει του ενωσιακού δικαίου. Η περίληψη θα πρέπει να απαριθμεί τις κύριες πηγές δεδομένων, όπως οι μεγάλες βάσεις δεδομένων, και να παρέχει μια αφηγηματική επεξήγηση άλλων πηγών δεδομένων. Bλ. και L. Antoine, Die Pflichten aus Art. 53 I KI-VO- Hilfreich für das Urheberrecht?, GRUR 2025, 118 (126 επ.).
[35] Βλ. αιτιολογική σκέψη 107 εδ. 3 ΚανΤΝ.
[36] Βλ. Peukert, Copyright in the Artificial Intelligence Act, ό.π., 502.
[37] Μένει να δούμε, πώς θα διαμορφωθεί η εισήγηση της Υπηρεσίας ΤΝ, η οποία θα αποτελέσει την κεντρική βάση για την περίληψη σύμφωνα με το άρθρο 53 παρ. 1 στοιχ. δ του ΚανΤΝ, βλ. Antoine, Die Pflichten aus Art. 53 I KI-VO- Hilfreich für das Urheberrecht?, ό.π., 126.
[38] Guadamuz, The EU’s Artificial Intelligence Act and copyright, ό.π., 4 επ.
[39] Βλ. αιτιολογική σκέψη 105 εδ. 2 ΚανΤΝ.
[40] Βλ. αιτιολογική σκέψη 105 εδ. 4 ΚανΤΝ.
[41] Βλ. υπόθεση Kneschke κατά LAION, Landgericht Hamburg, Az.: 310O 227/23, BB 2024, 2963 (με παρατ. Β. von Wickede) = GRUR 2024, 1710 = GRUR-Prax 2024, 639 (με παρατ. J. Pukas/J.B. Nordemann) = MMR 2024, 973 (με παρατ. Chr. Matras/Th. Hoeren) = NJW 2024, 3383 (με παρατ. Μ. von Welser) = RDi 2024, 628 (με παρατ. S. Pech)= ZUM 2025, 64 (με παρατ. L. Kuschel/D. Rostam, με παρατ. Α. Radeisen/P. Suilmann, με παρατ. Α. Wachtel) = CR 2024, 751 (με παρατ. M. Grützmacher) [μεταφρ. στα αγγλικά www.itm.nrw/wp-content/uploads/2024/09/2495651-en.pdf]: Ο φωτογράφος Robert Kneschke άσκησε αγωγή ενώπιον του δικαστηρίου του Αμβούργου κατά της LAION, μιας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που δημιούργησε ένα σύνολο δεδομένων για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του ενάγοντος, η LAION παραβίασε τα πνευματικά του δικαιώματα αναπαράγοντας μία από τις εικόνες του χωρίς άδεια στο πλαίσιο της διαδικασίας δημιουργίας του συνόλου δεδομένων. Η LAION δημιούργησε αυτό το σύνολο δεδομένων συγκεντρώνοντας δημόσια διαθέσιμες εικόνες και τις αντίστοιχες περιγραφές τους σε κείμενο. Το σύνολο δεδομένων διατέθηκε στο κοινό δωρεάν και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας δημιουργίας, το λογισμικό της LAION ανέλυσε τις εικόνες, συμπεριλαμβανομένης της εικόνας του Kneschke, για να διασφαλίσει ότι οι περιγραφές ταίριαζαν με το περιεχόμενο της εικόνας. Δεν αμφισβητήθηκε ότι η LAION είχε κατεβάσει ένα αντίγραφο της εικόνας του Kneschke. Το δικαστήριο του Αμβούργου απέρριψε την αγωγή, καθόσον δεν αποδέχτηκε την παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς η αναπαραγωγή της εικόνας του Kneschke από την LAION καλύπτεται από την εξαίρεση TDM για την επιστημονική έρευνα σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας DSM, η οποία ενσωματώθηκε στο γερμανικό δίκαιο με το άρθρο 60d Urheberrechtsgesetz (UrhG).
[42] Βλ. αιτιολογική σκέψη 106, εδ. 2 ΚανΤΝ.
[43]Σε αντίθεση με την υποχρέωση δημοσιοποίησης της περίληψης, δεν υφίσταται εν προκειμένω υποχρέωση δημοσιοποίησης της πολιτικής συμμόρφωσης με το ενωσιακό δίκαιο περί πνευματικών δικαιωμάτων, βλ. M. Martini/C. Wendehorst, KI-VO, 2024, άρθρο 53 αρ. περιθ. 38.
[44] Επιπλέον, η αιτιολογική σκέψη 105 ΚανΤΝ αίρει όλες τις αμφιβολίες, όταν εξηγεί την εμβέλεια της εξόρυξης κειμένου και δεδομένων: Η ανάπτυξη και η εκπαίδευση τέτοιων μοντέλων απαιτούν πρόσβαση σε τεράστιες ποσότητες κειμένων, εικόνων, βίντεο και άλλων δεδομένων. Οι τεχνικές εξόρυξης κειμένου και δεδομένων μπορούν να χρησιμοποιηθούν εκτενώς στο πλαίσιο αυτό για την ανάκτηση και την ανάλυση τέτοιου περιεχομένου, το οποίο μπορεί να προστατεύεται από πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα, βλ. A. Guadamuz, The EU’s Artificial Intelligence Act and copyright, ό.π., 5.
[45] Ο ΚανΤΝ «δεν επηρεάζει την επιβολή των κανόνων περί πνευματικής ιδιοκτησίας που προβλέπονται από το ενωσιακό δίκαιο», βλ. αιτιολογική σκέψη 108 ΚανΤΝ.
[46] Πάντως, ήδη παραλληλίζεται η ευθύνη των παρόχων δημιουργικών συστημάτων ΤΝ με την ευθύνη των διαδικτυακών πλατφορμών, βλ. R. Konertz, Urheberrechtliche Fragen der Textgenerierung durch Künstliche Intelligenz, WRP 2023, 796 (803) με περαιτέρω παραπομπές.
[47] Βλ. άρθρο 3 παρ. 47, 64 ΚανΤΝ.
[48] Βλ. άρθρο 65-69 ΚανΤΝ.
[49] Βλ. άρθρο 88 παρ. 1 ΚανΤΝ.
[50] Βλ. άρθρο 53 παρ. 3, 89, 91, 92, 93 ΚανΤΝ.
[51] Βλ. άρθρο 101 ΚανΤΝ.
[52] Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2065 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 19ης Οκτωβρίου 2022, σχετικά με την ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/31/ΕΚ (Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες), ΕΕ L 277 της 27.10.2022, σ. 1.
[53] Βλ. άρθρο 82 GDPR και άρθρο 54 DSA.
[54] Βλ. άρθρο 85 ΚανΤΝ.
[55] A. Peukert, Copyright in the Artificial Intelligence Act, ό.π., 509.
[56] Για την ευρύτερη θεματική, βλ. W-G. Ringe/T. Kuhmann, Künstliche Intelligenz und Haftung im Zivilrecht, JZ 2025, 227.
[57] Βλ. πρόταση 2022/0303 (COD). Ως προς το ζήτημα αυτό βλ. επίσης Martini/Wendehorst, KI-VO, άρθρο 53 αρ. 37.
[58] Thomas Jefferson to Isaac McPherson, 13 August 1813, Founders Online, National Archives, founders.archives.gov/documents/Jefferson/03-06-02-0322. [The Papers of Thomas Jefferson, Retirement Series, vol. 6, 11 March to 27 November 1813, επιμ. J. Jefferson Looney, Princeton: Princeton University Press 2009, 379–386]. Για την διάσημη και συχνότατα παραπεμπόμενη στην αμερικανική νομολογία αυτή επιστολή, βλ. J. Cordani, Balancing Innovation and Competition: Thomas Jefferson’s View of Obviousness for Mechanical Inventions, ipwatchdog.com/2021/03/05/balancing-innovation-competition-thomas-jeffersons-view-obviousness-mechanical-inventions/id=130589.
* Διευρυμένη εκδοχή της παρουσιάσεως της συγγραφέως που έλαβε χώρα στο 11o Συνέδριο του Δικαίου Τεχνολογίας και Επικοινωνίας (ΔιΤΕ), στις 2 Απριλίου 2025 στο πάνελ ομιλητών υπό την προεδρία της Καθηγήτριας Ειρήνης Σταματούδη.
