Search
Close this search box.

Οι δύο όψεις της δικαστικής ανεξαρτησίας

Ο Γιώργος Καραβοκύρης γράφει για την ιδιότητα του δικαστή στο σύγχρονο κράτος δικαίου και την πολύπλευρη δικαστική ανεξαρτησία.

Στο σύγχρονο κράτος δικαίου, ο δικαστής απέχει πολύ από το παράδειγμα του Montesquieu, καθώς από αυτόματο «στόμα του νόμου», όπως τον αποκαλούσε ο πατέρας της διάκρισης των εξουσιών, έχει αναχθεί σε συνδιαμορφωτή του και ελεγκτή της πολιτικής βούλησης, σε οιονεί αντιπρόσωπο του λαού, που αναλαμβάνει να θέσει το πιο ισχυρό φρένο στην αυθαιρεσία της εξουσίας. Οι δικαστές κρίνουν και κρίνονται διαρκώς, τόσο από τους διαδίκους, που εναποθέτουν σε αυτούς την ελπίδα επίλυσης της διαφοράς τους, όσο και στη δημόσια σφαίρα, στην οποία δοκιμάζονται οι πιο σημαντικές τους αποφάσεις, για παράδειγμα στην οικονομική κρίση και την πανδημία. Στην ιστορική φράση του μυλωνά του Πότσνταμ «υπάρχουν δικαστές στο Βερολίνο» συνοψίζεται η εκπλήρωση της συνταγματικής επιταγής της ανεξαρτησίας του δικαστή και η ιδανική αναπαράστασή του ως «φύλακα» του Συντάγματος.

Η δικαστική ανεξαρτησία έχει δύο αλληλένδετες πτυχές: την προσωπική και τη λειτουργική (87 παρ. 1 και 93 παρ. 4 Σ). Η διάκριση εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας, σε ό,τι αφορά τον διορισμό και τις υπηρεσιακές μεταβολές του δικαστή, διαφυλάσσει την πρώτη. Αυτή υπονομεύεται ανοικτά σε ανελεύθερες δημοκρατίες, όπως στην Πολωνία και την Ουγγαρία, με τις αθέμιτες και αιφνίδιες παρεμβάσεις στη δικαστική σταδιοδρομία. Στην ελληνική έννομη τάξη, με την εξαίρεση της επιλογής της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων, που εύλογα, όπως στις ΗΠΑ ή τη Γαλλία, ανάγεται σε κυβερνητικό προνόμιο και συνδέει τη Δικαιοσύνη με τη λαϊκή κυριαρχία, κατοχυρώνεται η δικαστική αυτοδιοίκηση. Μια σειρά από εγγυήσεις, όπως ο διορισμός των δικαστών μετά από αδιάβλητο διαγωνισμό και φοίτηση στη Σχολή Δικαστών, η ισοβιότητα, η αξιολόγηση και ο πειθαρχικός έλεγχος από τους συναδέλφους τους, διαμορφώνουν την απρόσβλητη δικαστική σφαίρα.

Ωστόσο, η αμερόληπτη άσκηση των καθηκόντων του δικαστή δεν συναρτάται αποκλειστικά με τη θεσμική του θωράκιση, ούτε εξαντλείται στις νομικές της διαστάσεις. Η λειτουργική ανεξαρτησία, σύμφωνα με την οποία ο δικαστής αποφασίζει με βάση τον νόμο και τη συνείδησή του, προϋποθέτει τη συνοχή και το βάθος της εσωτερικής του θέσης, ώστε να μην ενδίδει στις προσωπικές του πεποιθήσεις, πολιτικές, ηθικές ή θρησκευτικές. Στο λειτούργημά του, αλλά και στην ιδιωτική του ζωή, ο δικαστής οφείλει να μην αφήνει την παραμικρή σκιά για την εντιμότητα και την ακεραιότητά του. Η ιδιότητά του τον ακολουθεί παντού και επιβεβαιώνεται συνεχώς, ηθικά και γνωστικά. Σε αυτή την κατεύθυνση συντελεί η εισαγωγή κώδικα δικαστικής δεοντολογίας και η αναβάθμιση της εκπαίδευσης των δικαστών, όπως και της αξιολόγησής τους, ώστε να μην εκπίπτει σε τυπική διαδικασία. Το ίδιο ισχύει και για τις προαγωγές τους, που πρέπει να ξεφύγουν από τη στενή λογική της αρχαιότητας και να υπαχθούν σε μια πιο πλούσια αντίληψη της αρχής της αξιοκρατίας. Η μεταρρύθμιση των εσωτερικών θεμάτων του δικαστικού σώματος δεν ενισχύει μόνο τον διάλογο του δικαστή με τον εαυτό του, ούτε έχει εσωστρεφή επίδραση. Αντιθέτως, συμβάλλει στην εμπέδωση μιας ηθικής της ευθύνης και της λογοδοσίας, που θεμελιώνει τη σχέση εμπιστοσύνης του δικαστή με την κοινωνία. Η αποτελεσματική δικαστική προστασία μας πραγματώνεται μέσα από την αξιοσύνη των δικαστικών λειτουργών.

Γιώργος Καραβοκύρης
Επίκουρος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ

Πηγή: Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (16.12.2021)

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Brexit: Όταν οι Θεσμοί Λειτουργούν

Η ζωντάνια, τα αντανακλαστικά, ο αυτοσεβασμός και οι αποτελεσματικές παρεμβάσεις των θεσμών της χώρας αυτής καθώς και η υψηλή εκτίμηση που τρέφει σε αυτούς η βρετανική κοινωνία είναι άξια θαυμασμού.

Περισσότερα

Ο ρόλος του δικαστή στην πανδημία (video-podcast)

Το Syntagma Watch, ανταποκρινόμενο στην ανάγκη για εμπεριστατωμένη ενημέρωση κάθε ενδιαφερόμενου στη δύσκολη αυτή περίοδο της πανδημίας του Κορωνοϊού, ξεκινάει μια σειρά από βίντεο με εξειδικευμένους επιστήμονες, τα οποία επικεντρώνονται σε βασικά θεσμικά και συνταγματικά ζητήματα που εγείρει στη δημόσια σφαίρα η κρίση της πανδημίας.

Περισσότερα

Τα συνταγματικά της διάλυσης

Η πρόσφατη εξαγγελία του Πρωθυπουργού για διενέργεια πρόωρων εθνικών εκλογών, ασχέτως του λόγου που την προκάλεσε, πυροδοτεί πολιτικές, αλλά και σημαντικές συνταγματικές εξελίξεις.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.

Subscribe

* indicates required
Email Format

Please select all the ways you would like to hear from Syntagma Watch:

You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.