Ερώτημα:
Ο Υπουργός Υγείας εξήγγειλε ότι για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του Αντικαπνιστικού Νόμου και προκειμένου να δώσει κίνητρα στην Αστυνομία να ασκεί αποτελεσματικότερα ελέγχους θα δίνει το 20% από κάθε βεβαιωμένο πρόστιμο για παράβαση του αντικαπνιστικού στους αστυνομικούς.
Είναι νόμιμο τα όργανα της εκτελεστικής εξουσίας να λαμβάνουν χρηματικό… έπαθλο και μάλιστα ποσοστό επί του βεβαιωμένου προστίμου επειδή απλώς κάνουν τη δουλειά τους;
Απάντηση:
Η θέσπιση οικονομικής επιβράβευσης ή ανταμοιβής υπαλλήλων που συμβάλλουν στην επίτευξη κυρίως εισπρακτικών στόχων, δεν είναι άγνωστη πρακτική στην ελληνική δημόσια διοίκηση. Για παράδειγμα, με σειρά αποφάσεων του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.), σε εφαρμογή της πρόβλεψης της παρ. 4 του άρθρου 23 του ν. 4380/2016, θεσπίστηκε ένα σύστημα αξιολόγησης των φορολογικών και τελωνειακών υπηρεσιών, που οδηγεί στην επιβράβευση τόσο των υπηρεσιών όσο και των υπαλλήλων που συμβάλλουν στην επίτευξη των εισπρακτικών κυρίως στόχων. Η επιβράβευση αυτή αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη οικονομική ανταμοιβή των υπαλλήλων πέραν των προβλεπόμενων αποδοχών της θέσης τους. Πρόκειται δηλαδή για μια μορφή bonus.
Η παραπάνω πρακτική ανταμοιβής υπαλλήλων για την επίτευξη στόχων, είναι φυσικά δεκτική κριτικής, η οποία έχει εκφρασθεί τόσο στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας και του κοινοβουλευτικού ελέγχου, όσο και στο πλαίσιο του αντίστοιχου επιστημονικού προβληματισμού.
Εμπλοκή της Αστυνομίας στην εφαρμογή της Αντικαπνιστικής Νομοθεσίας
Στην προκειμένη περίπτωση όμως, της εφαρμογής της αντικαπνιστικής νομοθεσίας και της εμπλοκής του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας σε αυτήν, θα πρέπει να γίνουν ορισμένες απαραίτητες διευκρινίσεις.
α) Με το άρθρο 16 του ν. 4633/2019 (με το οποίο αντικαταστάθηκε το άρθρο 3 του ν. 3730/2008), θεσπίστηκε το νέο πλαίσιο απαγόρευσης χρήσης προϊόντων καπνού. Μεταξύ των μέτρων διασφάλισης της εφαρμογής του νέου νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου για την ολική απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, θεσπίστηκε και η επιβολή διοικητικών προστίμων από τα αρμόδια όργανα, μεταξύ των οποίων συμπεριλήφθηκε και το ένστολο προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας.
β) Με την παρ. 4 του ίδιου άρθρου προβλέφθηκε ότι με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών, Προστασίας του Πολίτη και Εσωτερικών, καθορίζονται ειδικότερα ζητήματα σχετικά με την εφαρμογή της διαδικασίας ελέγχου. Μεταξύ των ζητημάτων που προβλέπεται να ρυθμισθούν από την παραπάνω εξουσιοδοτική διάταξη είναι και η «διάθεση των εσόδων από τα επιβληθέντα πρόστιμα». Αξίζει να σημειωθεί ότι αντίστοιχη πρόβλεψη υπήρχε και στην προγενέστερη αντίστοιχη διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 17 του 3868/2010.
γ) Σε εφαρμογή της ανωτέρω νομοθετικής εξουσιοδότησης, εκδόθηκε στις 15 Νοεμβρίου 2019 (Β΄ 4177) η προβλεπόμενη κοινή υπουργική απόφαση. Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 4 της απόφασης αυτής, τα βεβαιωθέντα βάσει του αντικαπνιστικού νόμου πρόστιμα, εισπράττονται ως δημόσια έσοδα και κατανέμονται από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ) ως ακολούθως:
– σε ποσοστό 40% σε κωδικό του προϋπολογισμού του Υπουργείου Υγείας για την κάλυψη προγραμμάτων δημόσιας υγείας
– σε ποσοστό 30% σε κωδικό του προϋπολογισμού του Υπουργείου Εσωτερικών για την ανταποδοτική υποστήριξη και ανατροφοδότηση του ελεγκτικού μηχανισμού στο πλαίσιο του αντικαπνιστικού νόμου
– σε ποσοστό 20% σε κωδικό του προϋπολογισμού του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη
– σε ποσοστό 5% σε κωδικό του προϋπολογισμού του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής (τα ποσά αυτά αποδίδονται στο Λιμενικό Σώμα)
– σε ποσοστό 5% σε κωδικό του προϋπολογισμού του Υπουργείου Τουρισμού.
Χρηματοδότηση θεσμικά προβλεπόμενων δαπανών
Η προβλεπόμενη κατανομή σε κωδικούς των προϋπολογισμών των εμπλεκόμενων Υπουργείων, συνιστά σχεδιασμό χρηματοδότησης δημόσιων πολιτικών και όχι υπαλλήλων, γεγονός που θα πρέπει να κριθεί, κατά την άποψη μου, με εντελώς διαφορετικά κριτήρια.
Ειδικότερα ως προς το ζήτημα της χρηματικής επιβράβευσης του ένστολου προσωπικού της Ελληνικής Αστυνομίας, θα πρέπει να αναφερθεί ότι από τη μελέτη της κατηγοριοποίησης του προβλεπόμενου στην απόφαση Αναλυτικού Λογαριασμού Εξόδων (ΑΛΕ), προκύπτει ότι Ειδικός Φορέας είναι η Γενική Γραμματεία Δημόσιας Τάξης και τα ποσά αντιστοιχούν στην κατηγορία «Πιστώσεις υπό κατανομή». Μέσω αυτής όμως δεν χορηγούνται χρηματικές επιβραβεύσεις ή ανταμοιβές στο προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας. Πρόκειται δηλαδή για τη χρηματοδότηση θεσμικά προβλεπόμενων δαπανών και όχι για bonus στο ένστολο προσωπικό που συμμετέχει στη διαδικασία ελέγχου και επιβολής διοικητικών προστίμων.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, θεωρώ ότι η άποψη που διατυπώθηκε σε μερίδα του Τύπου για το ζήτημα, δεν ανταποκρίνεται στην ακρίβεια, με αποτέλεσμα τη δημιουργία εσφαλμένων εντυπώσεων ότι μέρος των προστίμων που επιβάλλονται αποδίδονται σε εμπλεκόμενους στη διαδικασία του ελέγχου υπαλλήλους (ένστολο προσωπικό) της Ελληνικής Αστυνομίας.
Γιώργος Δίελλας
Διδάσκων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο Ε.Α.Π. και στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.
