Το ζήτημα της επίμαχης τροπολογίας που κατέθεσε η Κυβέρνηση στη Βουλή και αφορά την προστασία του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, όπως και πολλά άλλα στη χώρα μας, για παράδειγμα το πώς αντιμετωπίζουμε τον χώρο των Πανεπιστημίων, των Δικαστηρίων κλπ, είναι θέμα πρωτίστως πολιτισμικό και λιγότερο πολιτικό ή συνταγματικό.
Εάν στην χώρα μας υπήρχε η πολιτισμική αντίληψη που υπάρχει σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου για τον σεβασμό που πρέπει σε ένα μνημείο υψηλού εθνικού συμβολισμού, όπως αυτό του Αγνώστου Στρατιώτη, που είναι αφιερωμένο στους νεκρούς από τους πολέμους, που τόσους πολλούς έχει η χώρα μας για να πετύχει την εθνική ανεξαρτησία στην αρχή και την εθνική ολοκλήρωση και διαφύλαξη της ακεραιότητάς της, δεν θα χρειάζονταν τροπολογίες, νόμοι και ατέρμονες πολιτικές συζητήσεις. Διότι σε άλλες χώρες είναι αδιανόητο πολίτες να κάνουν αυτά που γίνονται τις τελευταίες ημέρες στον χώρο περί τον Άγνωστο Στρατιώτη, για να μην πάμε πιο πίσω με τις πυρπολήσεις του φυλακίου των Ευζώνων, την άρον άρον φυγάδευση των Ευζώνων από άνδρες της Προεδρικής Φρουράς, την απόπειρα βίαιης διείσδυσης στη Βουλή ορδής διαδηλωτών από τον Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη ή ακόμα την βεβήλωση με το πάτημα του τάφου από τον συνδικαλιστή με το μπεγλέρι.
Εφόσον στην χώρα μας πρέπει να συζητάμε για τα αυτονόητα και να νομοθετούμε για τα αυτονόητα, πάμε στην πολιτική και συνταγματική συζήτηση. Καταρχάς, απαγορεύσεις δημόσιων συναθροίσεων ακόμα και επισκέψεων στον χώρο περί το μνημείο είχαμε και στο παρελθόν όταν ο χώρος είχε κλείσει με κιγκλιδώματα για κάποια χρόνια μετά τις ασχήμιες της πρώιμης μνημονιακής περιόδου, ενώ ανάλογες και πιο αυστηρές απαγορεύσεις έχουν επιβληθεί με απαγόρευση πρόσβασης και στο Μέγαρο Μαξίμου, με κλείσιμο της οδού Ηρώδου του Αττικού με κλούβες, επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Το νομικό σκέλος: Η ρύθμιση έχει κατά την γνώμη μου δύο νομικά προβλήματα με υπερνομοθετικής ισχύος κανόνες δικαίου. Το ένα με το άρθρο 11 παρ. 2 εδ. β΄ του Συντάγματος και το άλλο με το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και την νομολογία του ΕΔΔΑ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).
Το Σύνταγμα επιτρέπει την απαγόρευση των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων υπό προϋποθέσεις, τυπικές και ουσιαστικές. Η τυπική προϋπόθεση είναι ότι αυτό μπορεί να γίνει με απόφαση της αστυνομικής αρχής, όπως ο νόμος ορίζει, και οι ουσιαστικές ότι μπορεί να γίνει για λόγους δημόσιας ασφάλειας και προς αποφυγή της διατάραξης της κοινωνικοοικονομικής ζωής.
Κατά την γνώμη μου, η προστασία του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, όπως και κρατικών κτιρίων, Βουλή, Προεδρικό Μέγαρο, Πρωθυπουργικό Μέγαρο, Υπουργεία, αποτελεί λόγο δημόσιας ασφάλειας, ιδία δε όταν έχουν υπάρξει τα παραπάνω γεγονότα στο παρελθόν, απώτερο και πρόσφατο. Η τροπολογία, όμως, δεν αναθέτει την αρμοδιότητα της απαγόρευσης στην αστυνομική αρχή αλλά την επιβάλλει ως γενική απαγόρευση ex lege, κάτι που δεν φαίνεται συμβατό με την ratio constitutionis, το πνεύμα δηλαδή της συνταγματικής ρύθμισης.
Περαιτέρω, υπάρχει πρόβλημα με την ΕΣΔΑ και την νομολογία του ΕΔΔΑ, διότι επιβάλλονται ποινικές κυρώσεις (φυλάκιση μέχρι ενός έτους) για παραβίαση απαγόρευσης δημόσιας υπαίθριας συνάθροισης, κάτι που κατά το ΕΔΔΑ είναι αντίθετο στο άρθρο 11 παρ. 2 ΕΣΔΑ και την αρχή της αναλογικότητας, κατά τις οποίες η επιβολή ποινικών κυρώσεων σε συμμετέχοντες σε μία ειρηνική συνάθροιση αντίκειται καταρχήν στο άρθρο 11 παρ. 2 ΕΣΔΑ.
Κατά τα άλλα, θεωρώ ότι δεν υπάρχει παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας και είναι επιβεβλημένα τα μέτρα φύλαξης, περιφρούρησης και προστασίας του μνημείου από φαινόμενα όπως αυτά των τελευταίων εβδομάδων αλλά και παλαιοτέρων ετών.
Χαράλαμπος Τσιλιώτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Συνταγματικού και Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Μέλος Επιτροπής Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΔΣΑ, Δικηγόρος
Πηγή: Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα Πελοπόννησος της 23-10-2025.
