Εισαγωγή
Η ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης αποτελεί βασικό πυλώνα του εκσυγχρονισμού των κρατικών λειτουργιών. Στο πεδίο του Δικαίου Περιβάλλοντος και του Πολεοδομικού Δικαίου, η ψηφιακή διοικητική πράξη συμβάλλει καθοριστικά στη διαφάνεια, την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της διοικητικής δράσης. Στην παρούσα μελέτη εξετάζεται το νομικό πλαίσιο της ψηφιακής διοικητικής πράξης, οι εφαρμογές της σε περιβαλλοντικά και πολεοδομικά θέματα, καθώς και οι προκλήσεις που ανακύπτουν από τη χρήση της.
1. Η Έννοια της Ψηφιακής Διοικητικής Πράξης
Η ψηφιακή διοικητική πράξη είναι η διοικητική πράξη που εκδίδεται, υπογράφεται, δημοσιεύεται ή κοινοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα. Σύμφωνα με το ελληνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο, η νομιμότητα της ηλεκτρονικής πράξης εξαρτάται από την τήρηση των αρχών της διαφάνειας, της ασφάλειας δικαίου και της προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Βασικές προϋποθέσεις εγκυρότητας της ψηφιακής διοικητικής πράξης είναι:
• Η χρήση προηγμένης ή/και αναγνωρισμένης ηλεκτρονικής υπογραφής (eIDAS).
• Η ανάρτηση σε δημόσια ηλεκτρονικά μητρώα ή πλατφόρμες διαφάνειας.
• Η δυνατότητα ηλεκτρονικής επαλήθευσης και προσβολής της μέσω διοικητικών ή δικαστικών διαδικασιών.
2. Η Ψηφιακή Διοικητική Πράξη στο Δίκαιο Περιβάλλοντος
Το Δίκαιο Περιβάλλοντος επιτάσσει διαδικασίες αξιολόγησης και έγκρισης δραστηριοτήτων που ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η ψηφιακή διοικητική πράξη διευκολύνει αυτές τις διαδικασίες, καθώς επιτρέπει την ταχύτερη και διαφανή διεκπεραίωση διοικητικών αδειών, περιβαλλοντικών μελετών και ελέγχων.
2.1 Ηλεκτρονική Περιβαλλοντική Αδειοδότηση
Η περιβαλλοντική αδειοδότηση στην Ελλάδα έχει ενσωματώσει την ηλεκτρονική διαχείριση μέσω του Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου (ΗΠΜ). Μέσω του ΗΠΜ:
• Οι περιβαλλοντικές μελέτες υποβάλλονται και αξιολογούνται ηλεκτρονικά.
• Η δημόσια διαβούλευση διεξάγεται ψηφιακά, αυξάνοντας τη διαφάνεια.
• Οι εγκρίσεις ή απορρίψεις περιβαλλοντικών όρων εκδίδονται ηλεκτρονικά.
2.2 Ψηφιακή Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
Οι ψηφιακές διοικητικές πράξεις επεκτείνονται και στον έλεγχο της συμμόρφωσης. Τα συστήματα παρακολούθησης εκπομπών ρύπων και περιβαλλοντικών επιπτώσεων λειτουργούν με βάση αυτόματες καταγραφές και ηλεκτρονικά πιστοποιητικά συμμόρφωσης.
3. Η Ψηφιακή Διοικητική Πράξη στο Πολεοδομικό Δίκαιο
Το Πολεοδομικό Δίκαιο, ως δυναμικός κλάδος του δημοσίου δικαίου, απαιτεί σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης των δεδομένων και των αδειοδοτήσεων. Η εισαγωγή της ψηφιακής διοικητικής πράξης έχει μεταμορφώσει το σύστημα έκδοσης οικοδομικών αδειών και ελέγχου πολεοδομικών παραβάσεων.
3.1 Ηλεκτρονική Έκδοση Οικοδομικών Αδειών
Η λειτουργία της πλατφόρμας e-Άδειες έχει επιταχύνει και αυτοματοποιήσει την έκδοση οικοδομικών αδειών. Μέσω αυτής:
• Οι αρχιτεκτονικές και στατικές μελέτες υποβάλλονται και εγκρίνονται ηλεκτρονικά.
• Η διοίκηση εκδίδει τις άδειες με ψηφιακή υπογραφή.
• Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προσβάλουν την άδεια μέσω ηλεκτρονικών διαδικασιών.
3.2 Ψηφιακό Κτηματολόγιο και Πολεοδομικός Σχεδιασμός
Η ψηφιακή διοικητική πράξη έχει καθοριστική σημασία και στη διαχείριση του Ελληνικού Κτηματολογίου, επιτρέποντας:
• Την ηλεκτρονική καταχώριση και έλεγχο δικαιωμάτων ιδιοκτησίας.
• Την ψηφιακή υποβολή και επεξεργασία χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων.
• Την αυτοματοποιημένη διασταύρωση δεδομένων με άλλες διοικητικές βάσεις πληροφοριών.
4. Προκλήσεις και Νομικά Ζητήματα
Παρά τα πλεονεκτήματα, η εφαρμογή της ψηφιακής διοικητικής πράξης στο Δίκαιο Περιβάλλοντος και στο Πολεοδομικό Δίκαιο συνοδεύεται από προκλήσεις:
1. Ασφάλεια και Προστασία Δεδομένων: Η διαχείριση προσωπικών και περιβαλλοντικών δεδομένων απαιτεί αυστηρή συμμόρφωση με τον GDPR και τις εθνικές νομοθεσίες προστασίας προσωπικών δεδομένων.
2. Πρόσβαση των Πολιτών: Παρά την ψηφιοποίηση, ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών αντιμετωπίζει δυσκολίες στην πρόσβαση ή κατανόηση των ηλεκτρονικών συστημάτων.
3. Νομική Αναγνώριση και Επικύρωση: Η ψηφιακή μορφή της διοικητικής πράξης εγείρει ερωτήματα σχετικά με την απόδειξή της στο δικαστήριο, την αποδοχή της από άλλες διοικητικές αρχές και την προστασία της από παραποιήσεις.
4. Ενσωμάτωση με Άλλες Διοικητικές Διαδικασίες: Η επιτυχία των ψηφιακών πράξεων εξαρτάται από τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων και την ενοποίηση των δημόσιων δεδομένων.
5. Συμπεράσματα και Προοπτικές
Η ψηφιακή διοικητική πράξη έχει συμβάλει ουσιαστικά στον εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής και πολεοδομικής διοίκησης. Οι ηλεκτρονικές αδειοδοτήσεις, ο ψηφιακός έλεγχος συμμόρφωσης και οι αυτοματοποιημένες διασταυρώσεις δεδομένων ενισχύουν τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα.
Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω θεσμικές και τεχνολογικές προσαρμογές για τη διασφάλιση της ασφάλειας των δεδομένων, την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών και τη διαρκή βελτίωση των συστημάτων. Στο μέλλον, η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογίες blockchain θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην περαιτέρω ενίσχυση της αξιοπιστίας και της ακεραιότητας των ψηφιακών διοικητικών πράξεων.
Παναγιώτης Γαλάνης
Δικηγόρος Περιβαλλοντικού – Πολεοδομικού Δικαίου, Μεταδιδάκτωρ Νομικής ΕΚΠΑ
