Η προσέγγιση που επικρατεί στο ζήτημα των ιδιωτικών πανεπιστημίων (ΝΠΠΕ), σε όσα σχόλια διαβάζω, εστιάζει στο πρόγραμμα σπουδών, στο κτηριακό και στα άλλα γνωρίσματα των ιδιωτικών πανεπιστημίων. Αυτή η προσέγγιση δεν νομίζω ότι είναι η πιο σωστή.
Το ενδιαφέρον, η έρευνα, ο έλεγχος και η κριτική πρέπει να στραφούν στο πώς το κράτος, δηλαδή το υπουργείο Παιδείας και η ΕΘΑΑΕ, αλλά και ο ΕΟΠΠΕΠ (για το κτηριακό) εφαρμόζουν τον νόμο 5094/2024 που ψήφισε η Βουλή και τον οποίο το Συμβούλιο Επικρατείας έκρινε συνταγματικό με μια απόφαση που περιμένουμε να διαβάσουμε και επιβάλλεται να βγει τάχιστα ώστε να ξέρουμε αν το ΣτΕ θέτει ουσιαστικά όρια/κριτήρια στη διοίκηση στον τομέα της αδειοδότησης των ΝΠΠΕ και πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών (αν θέλουμε μάλιστα να μιλάμε για επιτάχυνση στην απονομή της δικαιοσύνης…).
Νομίζω ότι το κρίσιμο για το οποίο πρέπει όλοι να αγωνιστούμε και να αγωνιούμε είναι να εξασφαλίσουμε και να απαιτήσουμε διαφάνεια, πληροφόρηση και σαφήνεια ως προς τα κριτήρια, τις προδιαγραφές και τα πρότυπα με βάση τα οποία η ΕΘΑΑΕ εφαρμόζει τον νόμο και προβαίνει στις γνωμοδοτήσεις της.
Όλα αυτά πρέπει ιδανικά να είναι αναρτημένα στον ιστότοπο της ΕΘΑΑΕ στις γενικές γραμμές, αρχές και προδιαγραφές που εξειδικεύουν τον νόμο, στο μέτρο βεβαίως του ευλόγου.
Η γνώμη της ΕΘΑΑΕ και η απόφαση περί έγκρισης ενός προγράμματος σπουδών πρέπει να είναι προσβάσιμη και δημόσια και να αποτελέσει αντικείμενο ενδελεχούς μελέτης και κριτικής για την ουσία και την πληρότητά της.
Ο ανωτέρω διάλογος/δημόσιος έλεγχος και σχολιασμός είναι η κινητήρια δύναμη της αυτορρύθμισης και της αυτοβελτίωσης που μπορεί να προέλθει από τη σύγκριση και τον ανταγωνισμό. Ο διάλογος και ο έλεγχος πρέπει να είναι αμφίδρομοι μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού πανεπιστημίου, με αφετηρία τη γνώμη της ΕΘΑΑΕ.
Ο νόμος δίνει διακριτική ευχέρεια στην ΕΘΑΑΕ (π.χ. κατά το άρθρο 139 παρ. 8. Η ΕΘΑΑΕ χορηγεί σύμφωνη γνώμη σχετικά με τη συμβατότητα του υπό αδειοδότηση παραρτήματος – ΝΠΠΕ με το πρόγραμμα εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση…). Πώς θα την ασκήσει;
Καθένας αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Το κράτος έχει τις δικές του.
Σε όλα αυτά, το κριτήριο αξιολόγησης της κρατικής εποπτείας, όσο και αν οι αναγνώστες θα καγχάσουν, είναι το πολύπαθο άρθρο 16 του Συντάγματος που ορίζει τα χαρακτηριστικά της ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα με άξονα την ποιότητα και την ακαδημαϊκή ελευθερία. Η κρατική εποπτεία πρέπει να εξασφαλίσει το λειτουργικό ισοδύναμο του άρθρου 16 του Συντάγματος στο πεδίο των ΝΠΠΕ, σε ό,τι αφορά την ποιότητα και την ακαδημαϊκή ελευθερία.
Πρέπει να επικρατήσει η λογική της δημόσιας σφαίρας στην ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση. Όχι της οικονομικής κερδοσκοπικής δράσης και του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη.
Η ανώτατη παιδεία σε όλες τις εκδοχές της είναι προεχόντως δημόσιο-κοινωνικό αγαθό, όχι με την έννοια του κρατικού ή κρατικιστικού, αλλά με την έννοια της αξιοπιστίας στην εκπαίδευση, στην υποδομή, στη στελέχωση και στις προδιαγραφές των προγραμμάτων, με μέσο και με σκοπό την ακαδημαϊκή ελευθερία και την επιστήμη, εντέλει δε το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο από καταρτισμένους επαγγελματίες.
Εξάλλου προβλέπεται και ΑΙΤΗΣΗ ΑΚΥΡΩΣΗΣ στο ΣτΕ…
Άρθρο 139 ν. 5094/2024
Η άδεια της παρ. 1 χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, κατόπιν σύμφωνης γνώμης της ΕΘ.Α.Α.Ε. και γνώμης του Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π. Ειδικά, αν το μητρικό ίδρυμα είναι εγκατεστημένο εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαιτείται γνώμη του Υπουργού Εξωτερικών, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του. Η απόφαση του πρώτου εδαφίου με συνημμένα το Καταστατικό και τον Εσωτερικό Κανονισμό ως Παράρτημα Α’ και Β’, αντίστοιχα, δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και καταχωρείται στο Μητρώο Ν.Π.Π.Ε. του άρθρου 144.
Η ΕΘ.Α.Α.Ε. χορηγεί σύμφωνη γνώμη σχετικά με τη συνδρομή των προϋποθέσεων του άρθρου 137, οι οποίες εμπίπτουν στην αρμοδιότητά της, και τη συμβατότητα του υπό αδειοδότηση παραρτήματος – Ν.Π.Π.Ε. με το πρόγραμμα εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση. Μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος του πρώτου εδαφίου, η ΕΘ.Α.Α.Ε. εκτιμά, κατά περίπτωση, τη θετική ή αρνητική συνεισφορά του υπό αδειοδότηση παραρτήματος – Ν.Π.Π.Ε. στην ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΘ.Α.Α.Ε. λαμβάνει υπόψη τον αριθμό, το είδος και τα χαρακτηριστικά των παραρτημάτων – Ν.Π.Π.Ε., για τα οποία ζητείται αδειοδότηση, καθώς και τα αντίστοιχα δεδομένα των δημόσιων Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, ιδίως όσων εδρεύουν εκτός της Περιφέρειας Αττικής, εξαιρουμένης της Περιφερειακής Ενότητας Νήσων Αττικής, καθώς και εκτός της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Η απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού περί χορήγησης άδειας εγκατάστασης και λειτουργίας παραρτήματος – Ν.Π.Π.Ε., καθώς και η απόφαση ανάκλησης της παρ. 1 του άρθρου 142 προσβάλλονται με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Γιάννης Α. Τασόπουλος
Καθηγητής ΕΚΠΑ, Δικηγόρος
