Ποια είναι η έννοια του όρου «αυταρχικός συνταγματισμός» και ποια η (ενδεχομένως ποιοτική) διαφορά της από τον (άνευ επιθετικού προσδιορισμού) συνταγματισμό;

Ο Αποστόλης Βλαχογιάννης εξηγεί τη διαφορά του όρου "αυταρχικός συνταγματισμός" με την έννοια του συνταγματισμού.

Ερώτημα Πολίτη:

Ποια είναι η έννοια του όρου «αυταρχικός συνταγματισμός» και ποια η (ενδεχομένως ποιοτική) διαφορά της από τον (άνευ επιθετικού προσδιορισμού) συνταγματισμό;

Απάντηση:

Ο όρος συνταγματισμός αποδίδεται ευρύτερα και συνοπτικά ως η «τεχνική με την οποία εγκαθιδρύονται και διατηρούνται αποτελεσματικοί έλεγχοι στην πολιτική και κρατική δράση»[1]. Εκφράζει έτσι μια φιλελεύθερη αντίληψη του δημοσίου δικαίου, σύμφωνα με την οποία «η δημόσια εξουσία ουσιαστικά περιορίζεται, ώστε να κατοχυρωθούν οι πρωταρχικές ελευθερίες του ατόμου»[2].

Με τον όρο «αυταρχικός συνταγματισμός» αποδίδεται ο όρος “illiberal constitutionalism”, ένας όρος ο οποίος πράγματι φαίνεται καταρχήν αντιφατικός. Στο πλαίσιο, όμως, της ανάδυσης των ανελεύθερων ή αυταρχικών δημοκρατιών (illiberal democracies), έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο σε ορισμένα κράτη να παραμένουν σε ισχύ οι τεχνικές και οι μηχανισμοί του συνταγματισμού, χωρίς όμως, από ένα σημείο και μετά, να γίνεται σεβαστή η ουσία του, δηλαδή η προστασία της πολιτικής ελευθερίας και των δικαιωμάτων των πολιτών. Διαστρέφεται επομένως το νόημα του συνταγματισμού και αυτός από φιλελεύθερος (πρόκειται βέβαια για ταυτολογία, γι’ αυτό η λέξη «φιλελεύθερος» γενικά περιττεύει) μετατρέπεται, ιδίως με την ανάδυση λαϊκιστικών συνταγματικών κινημάτων (populist constitutionalism) και την προσφυγή σε έννοιες όπως η εθνική συνταγματική ταυτότητα, παραδόξως σε «ανελεύθερο» ή «αυταρχικό».

Για παράδειγμα, σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία, εφαρμόζεται η τεχνική του ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων, που είναι κεντρικό στοιχείο της έννοιας του σύγχρονου συνταγματισμού. Ωστόσο, ο έλεγχος ασκείται από δικαστήρια, τα οποία είναι αμφίβολο κατά πόσο είναι πλέον ανεξάρτητα και δεν επηρεάζονται ουσιαστικά από την κυβέρνηση, όπως επιτάσσει μία άλλη κομβική αρχή, αυτή της διάκρισης των εξουσιών. Το αποτέλεσμα είναι ο «συνταγματισμός» να συνεχίζει να υφίσταται μεν τυπικά, αλλά ως ένα άδειο κέλυφος.

Αποστόλης Βλαχογιάννης
Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου


Υποσημειώσεις:

[1] Ο ορισμός αυτός ανήκει στον Carl Friedrich (Constitutional Government and Democracy, Little, Brown & Co., Boston, 1941).

[2] Philippe Raynaud, « Constitutionnalisme », in : Stéphane Rials/Dennis Alland (dir.), Dictionnaire de la culture juridique, Quadrige/Lamy-PUF, Paris, 2003, σελ. 266.

Σου άρεσε το άρθρο, αλλά σου δημιούργησε νέες απορίες;

Έχεις και άλλα ερωτήματα που σε απασχολούν σε σχέση με το Σύνταγμα, τους Θεσμούς, τα δικαιώματα και τη λειτουργία της Δημοκρατίας;

Σχετικά Άρθρα

Μια πράξη νομοθετικού περιεχομένου (ΠΝΠ) μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ;

Η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) συνιστά ιδιότυπη νομοθετική πράξη που κατά την πρώτη φάση εκδίδεται ως κανονιστική διοικητική πράξη (ουσιαστικός νόμος) και εν συνεχεία αφού κυρωθεί κατά την συνήθη δικαιοπαραγωγική διαδικασία αποκτά και μάλιστα αναδρομικά όπως ορίζει ρητά το άρθρο 44 παρ. 1 Σ ισχύ τυπικού νόμου.

Περισσότερα

Είναι συνταγματικός ο διαχωρισμός των ασφαλισμένων μητέρων ανηλίκων τέκνων ως προς την κατοχύρωση δικαιώματος πρόωρης σύνταξης;

Ο Αριστείδης Πρεδάρης απαντά σε ερώτημα πολίτη σχετικά με την κατοχύρωση πρόωρου συνταξιοδοτικού δικαιώματος από μητέρες ανηλίκων τέκνων.

Περισσότερα

Είναι συνταγματικό το άρθρο 8 του νομοσχεδίου με τίτλο «Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2010/13 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 10ης Μαρτίου 2010 για τον συντονισμό ορισμένων νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την παροχή υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων, όπως έχει τροποποιηθεί με την Οδηγία (ΕΕ) 2018/1808 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Νοεμβρίου 2018 και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης», που κατατέθηκε στη Βουλή;

Η διάταξη του άρθρου 6 της Οδηγίας έχει ως εξής: «Τα κράτη μέλη μεριμνούν με τα ενδεδειγμένα μέσα ώστε οι υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων που παρέχονται από παρόχους υπό τη δικαιοδοσία τους να μην περιέχουν οποιαδήποτε πρόκληση μίσους βάσει φυλής, φύλου, θρησκείας ή εθνικότητας». Η αρχική της ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη με το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου ήγειρε, και δικαίως, προβληματισμό, γιατί προσέθετε στο ως άνω πεδίο και «τη δημόσια πρόσκληση σε τρομοκρατικό έγκλημα», που αφενός δεν προβλεπόταν στην Οδηγία και αφετέρου θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι υπερέβαινε το σκοπό της σχετικής με τα οπτικοακουστικά μέσα ρύθμισης. Ο προβληματισμός αυτός οδήγησε τελικά σε αλλαγή της διατύπωσης του συγκεκριμένου άρθρου.

Περισσότερα

Θέλεις να μαθαίνεις

πρώτος τα νέα μας;

Αν σε ενδιαφέρει να ενημερώνεσαι άμεσα για τις νέες δημοσιεύσεις και τις δράσεις του Syntagma Watch, τότε εγγράψου στο newsletter μας!

Αυτός ο ιστότοπος για τη διευκόλυνση της λειτουργίας του και προκειμένου να σας παρέχει μια προσωποποιημένη εμπειρία χρησιμοποιεί cookies. Για να ενημερωθείτε για τη χρήση των cookies και τις σχετικές ρυθμίσεις μπορείτε να επιλέξετε εδώ

JOIN THE CLUB!

It’s easy: all we need is your email & your eternal love. But we’ll settle for your email.